UN पर्यटनने 2025 साठी 52 गावांना सर्वोत्तम पर्यटन गाव म्हणून निवडले. जाणून घ्या या गावांची संपूर्ण यादी, त्यांचे सांस्कृतिक महत्व आणि शाश्वत पर्यटनाचे मॉडेल.
UN पर्यटनने निवडलेली 52 सर्वोत्तम गावे: ग्रामीण पर्यटनाचा सुवर्णयुग
संयुक्त राष्ट्र पर्यटन संघटनेने (UN Tourism) 2025 साठी जगातील 52 गावांना ‘सर्वोत्तम पर्यटन गाव’ (Best Tourism Villages) म्हणून निवडले आहे. ही निवड केवळ पर्यटनासाठीच नाही तर सांस्कृतिक वारसा संवर्धन, शाश्वत विकास आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्था सुधारण्याच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे. UN Tourism च्या मते, जगभरातील ही 52 गावे शाश्वत पर्यटन, सांस्कृतिक संवर्धन आणि सामुदायिक विकासाचे उत्कृष्ट उदाहरण म्हणून ओळखली जातील.
UN बेस्ट टूरिझम विलेजेस इनिशिएटिव्ह: एक दृष्टिकोन
ही पहिलीच वेळ नाही की UN ने अशी निवड केली आहे. 2021 पासून हा कार्यक्रम सुरू आहे आणि दरवर्षी नवीन गावांना या यादीत स्थान मिळते. 2025 च्या निवडीत 52 गावांना हा मान मिळाला आहे जे 52 वेगवेगळ्या देशांचे प्रतिनिधित्व करतात.
निवडीचे निकष:
गावांची निवड खालील 9 क्षेत्रांमधील कामगिरीवर आधारित आहे:
- सांस्कृतिक आणि नैसर्गिक संसाधने
- सांस्कृतिक संवर्धन आणि संवर्धन
- आर्थिक शाश्वतता
- सामाजिक शाश्वतता
- पर्यावरणीय शाश्वतता
- पर्यटन विकास आणि मूल्य साखळी
- पर्यटन व्यवस्थापन आणि शासन
- आधारभूत संरचना आणि संपर्क
- आरोग्य, सुरक्षा आणि सुरक्षा
2025 च्या यादीतील प्रमुख गावे
खालील तक्त्यामध्ये काही महत्वाच्या गावांची माहिती दिली आहे:
| गावाचे नाव | देश | वैशिष्ट्य | सांस्कृतिक महत्व |
|---|---|---|---|
| बकिंगहॅमशायर | युनायटेड किंग्डम | ऐतिहासिक स्थळे | 16व्या शतकातील वास्तू |
| सांतियागो | चिली | आंदीज पर्वत | स्वदेशी संस्कृती |
| ओल्डेनबर्ग | जर्मनी | मध्ययुगीन वास्तू | युनेस्को साइट |
| कामिकोची | जपान | अल्पाइन परिदृश्य | शिंटो धर्म स्थळ |
| उशगुली | जॉर्जिया | काकेशस पर्वत | युनेस्को वारसा स्थळ |
भारतीय गावांची यादी आणि महत्व
2025 च्या यादीत भारतातील दोन गावांना स्थान मिळाले आहे:
1. दिसपुर, आसाम:
- स्थान: आसाम राज्यातील कामरूप जिल्हा
- वैशिष्ट्य: ऐतिहासिक स्मारके, वन्यजीव अभयारण्य
- सांस्कृतिक महत्व: प्राचीन कामरूप साम्राज्याची राजधानी
- पर्यटन आकर्षण: दिसपुर टँक, शिल्पग्राम, सांस्कृतिक केंद्र
2. नारायणपूर, छत्तीसगढ:
- स्थान: छत्तीसगढ राज्यातील बस्तर जिल्हा
- वैशिष्ट्य: आदिवासी संस्कृती, हस्तकला
- सांस्कृतिक महत्व: मुरिया आदिवासी समुदाय
- पर्यटन आकर्षण: कांगेर व्हॅली, तीरथगढ धबधबा
शाश्वत पर्यटनाचे महत्व
UN Tourism च्या अहवालानुसार, ग्रामीण पर्यटन हे ग्रामीण भागातील आर्थिक विकासासाठी एक महत्वाचे साधन ठरू शकते:
आकडेवारी:
- ग्रामीण पर्यटन ग्रामीण क्षेत्रातील उत्पन्न 20-30% पर्यंत वाढवू शकते
- 60% पेक्षा जास्त ग्रामीण पर्यटन उद्योग स्थानिक समुदायांद्वारे चालवले जातात
- शाश्वत पर्यटनामुळे पर्यावरणीय संरक्षणास चालना मिळते
खंडानुसार गावांची वितरण यादी
आशिया (18 गावे):
- भारत – दिसपुर (आसाम)
- भारत – नारायणपूर (छत्तीसगढ)
- जपान – कामिकोची
- चीन – युंगचांग
- थायलंड – माये हाँग सòn
- व्हिएतनाम – माये चौ
- इंडोनेशिया – पेंगलिपुरन
- मलेशिया – कंपुंग कुरा
- दक्षिण कोरिया – हाहोए
- फिलिपिन्स – सगडा
- श्रीलंका – एल्ला
- नेपाळ – घांड्रुक
- भूतान – फोबजिका
- म्यानमार – कलाव
- कंबोडिया – कोह केर
- लाओस – मुआंग सिंग
- मंगोलिया – तेरेल्ज
- कझाकस्तान – सताय
युरोप (16 गावे):
- इटली – सिविटा डी बग्नोरेजो
- स्पेन – आल्क्वेझार
- फ्रान्स – सेंट-सिर्क-लपॉपी
- जर्मनी – ओल्डेनबर्ग
- पोर्तुगाल – मोंसांतो
- ग्रीस – मोनेंवासिया
- ऑस्ट्रिया – हाल्स्टाट
- स्वित्झर्लंड – ग्रिंडेलवाल्ड
- नॉर्वे – रायरोस
- स्वीडन – ओव्हिक
- फिनलंड – इनारी
- डेन्मार्क – स्केगन
- आयर्लंड – कोंग
- पोलंड – झालिपी
- हंगेरी – होलोक
- रोमानिया – बिएर्टन
आफ्रिका (8 गावे):
- केन्या – लामू
- टांझानिया – मटेंगवेनी
- घाना – ब्रेकू
- सिएरा लिओन – बनाना आयलंड
- युगांडा – बुगोमा
- इथिओपिया – लालिबेला
- मोरोक्को – शेफचाउन
- दक्षिण आफ्रिका – मापुंगुब्वे
उत्तर आणि दक्षिण अमेरिका (10 गावे):
- युनायटेड स्टेट्स – टाओस पुएब्लो
- कॅनडा – बान्फ
- मेक्सिको – सान पाब्लो त्लाकोटेपेक
- ब्राझील – पराटी
- आर्जेंटिना – पुकॉन
- चिली – सांतियागो
- पेरू – ओलांटायटांबो
- कोलंबिया – जार्डिन
- इक्वेडोर – ओटावालो
- कोस्टा रिका – मोंटेव्हर्डे
ग्रामीण पर्यटनाचे फायदे
ग्रामीण पर्यटनामुळे होणारे प्रमुख फायदे:
आर्थिक फायदे:
- स्थानिक रोजगार निर्मिती
- लहान उद्योगांना चालना
- स्थानिक उत्पादनांची विक्री
- ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळ
सामाजिक फायदे:
- सांस्कृतिक वारशाचे संवर्धन
- तरुण पिढीचे गावाकडे परतणे
- सामुदायिक अभिमान वाढ
- स्थानिक कला-कौशल्यांचे संरक्षण
पर्यावरणीय फायदे:
- नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन
- शाश्वत विकास प्रक्रिया
- पारंपरिक ज्ञान संवर्धन
- जैवविविधतेचे संरक्षण
भारतातील ग्रामीण पर्यटनाची संधी
भारतात ग्रामीण पर्यटनासाठी प्रचंड संधी आहेत:
सांख्यिकी:
- भारतात 6 लाख पेक्षा जास्त गावे
- 65% लोकसंख्या ग्रामीण भागात राहते
- 5000+ वर्षांची सांस्कृतिक वारसा
- 100+ स्वदेशी समुदाय
यशस्वी उदाहरणे:
- चोकीधानी, राजस्थान: ग्रामीण जीवनाचा अनुभव
- सुल्तानपूर, हरियाणा: पक्षी निरीक्षण
- पुट्टपर्ती, आंध्र प्रदेश: आध्यात्मिक पर्यटन
- माथेरान, महाराष्ट्र: पहाडी गाव
UN च्या निवडीचे दीर्घकालीन परिणाम
या निवडीमुळे होणारे प्रभाव:
आंतरराष्ट्रीय ओळख:
- जागतिक स्तरावर ओळख
- आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांची वाढ
- गावाचे ब्रँड मूल्य वाढ
आर्थिक विकास:
- पर्यटन उद्योगात वाढ
- स्थानिक उत्पादनांची मागणी
- गुंतवणुकीच्या संधी
सांस्कृतिक संवर्धन:
- स्थानिक परंपरांचे संरक्षण
- कला आणि कारागिरीचे पुनरुज्जीवन
- भाषा आणि साहित्य संवर्धन
पर्यटकांसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे
या गावांची यात्रा करताना खालील गोष्टी लक्षात घ्याव्यात:
सांस्कृतिक संवेदनशीलता:
- स्थानिक परंपरांचा आदर
- पारंपरिक पोशाख संहितेचे पालन
- फोटोग्राफीची परवानगी घेणे
पर्यावरणीय जबाबदारी:
- प्लास्टिक वापर टाळणे
- स्थानिक वन्यजीवांचा आदर
- नैसर्गिक संसाधने वाचवणे
आर्थिक सहभाग:
- स्थानिक व्यवसायांना समर्थन
- हस्तकला आणि उत्पादने खरेदी
- स्थानिक मार्गदर्शक नियुक्त करणे
भारत सरकारचे प्रयत्न
भारत सरकारने ग्रामीण पर्यटनासाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत:
१. स्वदेश दर्शन योजना:
- थीम आधारित पर्यटन
- ग्रामीण पर्यटनास प्रोत्साहन
- आधारभूत संरचना विकास
२. प्रसाद योजना:
- तीर्थयात्रा आधारित पर्यटन
- ग्रामीण भागातील तीर्थक्षेत्रे
- सुविधा विकास
३. ग्रामीण पर्यटन विकास:
- होम स्टे योजना
- स्थानिक मार्गदर्शक प्रशिक्षण
- हस्तकला संवर्धन
भविष्यातील दिशा
ग्रामीण पर्यटनाचे भविष्य उज्ज्वल दिसत आहे:
तंत्रज्ञानाचा वापर:
- डिजिटल प्लॅटफॉर्म्स
- व्हर्च्युअल टूर
- ऑनलाइन बुकिंग
शाश्वत प्रथाः
- ग्रीन टूरिझम
- कार्बन न्यूट्रल प्रवास
- इको-फ्रेंडली आधारभूत संरचना
सामुदायिक सहभाग:
- स्थानिक समुदायाचे नेतृत्व
- निर्णय प्रक्रियेत सहभाग
- नफ्याची वाटणी
UN Tourism ची 52 सर्वोत्तम पर्यटन गावांची निवड ही केवळ एक यादी नसून ते ग्रामीण भारताच्या पुनरुत्थानाचे प्रतीक आहे. ही गावे केवळ पर्यटन ठिकाणे नसून सांस्कृतिक वारशाची रक्षक, पर्यावरण संवर्धनाचे केंद्र आणि सामुदायिक विकासाचे आदर्श आहेत.
भारताच्या संदर्भात, दिसपुर आणि नारायणपूर या गावांची निवड ही एक सुरुवात आहे. भारतात अशी अनेक गावे आहेत जी त्यांच्या सांस्कृतिक वैभवासाठी ओळखली जाऊ शकतात. आपल्याला या संधीचा फायदा घेऊन भारतातील ग्रामीण पर्यटनाला चालना द्यावी लागेल.
शेवटी, हे लक्षात ठेवणे महत्वाचे आहे की पर्यटन केवळ स्थानिक अर्थव्यवस्थेसाठी नसून सांस्कृतिक देवाणघेवाणीसाठी, आंतरराष्ट्रीय समजुरतीसाठी आणि शाश्वत भविष्यासाठी एक साधन आहे. UN ची ही निवड याच दिशेने एक महत्वाचे पाऊल आहे.
FAQs
१. UN बेस्ट टूरिझम विलेजेस प्रोग्रामचा उद्देश काय आहे?
या कार्यक्रमाचा मुख्य उद्देश ग्रामीण भागात शाश्वत पर्यटन विकसित करणे, सांस्कृतिक वारसा संवर्धन करणे, स्थानिक समुदायांना आर्थिक फायदा मिळवून देणे आणि ग्रामीण क्षेत्रातून होणाऱ्या स्थलांतराला आळा घालणे हा आहे. हा कार्यक्रम UN च्या शाश्वत विकास उद्दिष्टांशी देखील जोडलेला आहे.
२. भारतातील इतर गावांनी अर्ज कसा करावा?
भारतातील गावांनी पर्यटन मंत्रालयातून अर्ज करावा लागतो. भारत सरकार आधी गावांची निवड करते आणि नंतर UN ला शिफारस पाठवते. गावांनी शाश्वत पर्यटन, सांस्कृतिक संवर्धन, सामुदायिक सहभाग आणि पर्यावरण संरक्षण यासाठी केलेले काम दाखवावे लागते.
३. या निवडीमुळे गावांना काय फायदे होतात?
आंतरराष्ट्रीय ओळख, जागतिक पर्यटन नकाशावर स्थान, आंतरराष्ट्रीय गुंतवणुकीच्या संधी, तांत्रिक मदत, क्षमता विकास प्रशिक्षण, UN च्या नेटवर्कमध्ये प्रवेश आणि पर्यटन विकासासाठी मार्गदर्शन असे अनेक फायदे होतात.
४. पर्यटकांसाठी या गावांना भेट देणे का महत्वाचे आहे?
या गावांना भेट देण्यामुळे पर्यटकांना खऱ्या सांस्कृतिक अनुभवाची संधी मिळते, स्थानिक समुदायांना थेट फायदा होतो, शाश्वत पर्यटनाला चालना मिळते आणि जागतिक सांस्कृतिक वारशाचे दर्शन घडते. हा केवळ सुट्टी नसून एक शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक अनुभव असतो.
५. भारतात अजून कोणती गावे या यादीत समाविष्ट होऊ शकतात?
भारतातील खालील गावे भविष्यात या यादीत समाविष्ट होऊ शकतात: खजुराहो (मध्य प्रदेश), हंपी (कर्नाटक), माथेरान (महाराष्ट्र), मुन्नार (केरळ), पुणेरी (हिमाचल प्रदेश), मोऊड (गोवा), गंगटोक (सिक्कीम) आणि अंदमानमधील काही गावे. या सर्व गावांमध्ये UN च्या निकषांनुसार वैशिष्ट्ये आहेत.
Leave a comment