इ-पासपोर्ट कसे मिळवावे?

भारतातील इ-पासपोर्ट अर्ज प्रक्रियेचे संपूर्ण मार्गदर्शक. जाणून घ्या पात्रता, आवश्यक कागदपत्रे, अर्ज फी, ऑनलाइन अर्ज पद्धत आणि इ-पासपोर्टचे फायदे.

इ-पासपोर्ट कसे मिळवावे? संपूर्ण मार्गदर्शक आणि फायदे

भारत सरकारने देशभरात इ-पासपोर्ट (इलेक्ट्रॉनिक पासपोर्ट) सेवा सुरू केली आहे, जी आधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारित आहे आणि प्रवाशांसाठी अधिक सुरक्षित आणि सोयीस्कर ठरते. इ-पासपोर्टमध्ये एक इलेक्ट्रॉनिक चिप असते ज्यामध्ये पासपोर्ट धारकाची सर्व माहिती साठवली जाते. ही माहिती बायोमेट्रिक (व्यक्तिचित्रण) द्वारे सुरक्षित केली जाते.

विदेश मंत्रालयानुसार, भारतातील सर्व नवीन पासपोर्ट आता इ-पासपोर्ट म्हणून जारी केले जात आहेत. जुन्या पासपोर्टची नूतनीकरण करताना देखील इ-पासपोर्ट मिळू शकते.

इ-पासपोर्ट म्हणजे नेमके काय?

इ-पासपोर्ट हा एक सामान्य पासपोर्टचाच आधुनिक आवृत्ती आहे ज्यामध्ये एक इलेक्ट्रॉनिक चिप (मायक्रोप्रोसेसर चिप) embedded असते. या चिपमध्ये पासपोर्ट धारकाची सर्व माहिती डिजिटल स्वरूपात साठवली जाते.

इ-पासपोर्टची मुख्य वैशिष्ट्ये:

• इलेक्ट्रॉनिक चिप: सर्व माहिती साठवण्यासाठी
• बायोमेट्रिक डेटा: फोटो, फिंगरप्रिंट, आयरिस स्कॅन
• डिजिटल स्वाक्षरी: सुरक्षितता वाढविण्यासाठी
• मशीन रीडेबल: सीमा चौकीवर झटपट प्रक्रिया
• काउंटरफिट प्रूफ: बनावटीपासून संरक्षण

इ-पासपोर्टचे फायदे

जुन्या पासपोर्टच्या तुलनेत इ-पासपोर्टचे अनेक फायदे आहेत:

सुरक्षितता:

• बनावटीपासून संरक्षण
• चोरी झाल्यास डेटा सुरक्षित
• अधिकृत वाचकाद्वारेच माहिती वाचता येणे

सोय:

• सीमा चौकीवर झटपट प्रवेश
• ऑटोमेटेड इमिग्रेशन
• कमी वेळेत प्रक्रिया

आंतरराष्ट्रीय मान्यता:

• जागतिक स्तरावर मान्यता
• १४० पेक्षा अधिक देशांमध्ये स्वीकार
• भविष्यातील आवश्यकतांसाठी तयार

इ-पासपोर्टसाठी पात्रता

इ-पासपोर्ट मिळवण्यासाठी खालील पात्रता आहेत:

वयानुसार पात्रता:

वयोगट	पासपोर्ट प्रकार	कालावधी
१८ वर्षांखालील	मायनर पासपोर्ट	५ वर्षे किंवा १८ वर्षे पूर्ण होईपर्यंत
१८-६० वर्षे	सामान्य पासपोर्ट	१० वर्षे
६० वर्षांवरील	वरिष्ठ नागरिक	१० वर्षे

इतर पात्रता:

• भारतीय नागरिकत्व
• वैध ओळखपत्र
• निवासी पुरावा
• जन्मतारीख दस्तऐवज

आवश्यक कागदपत्रे

इ-पासपोर्ट अर्जासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:

मूळ कागदपत्रे:
१. पत्ता पुरावा:

• आधार कार्ड
• मतदार ओळखपत्र
• दूरध्वनी बिल
• गॅस कनेक्शन बिल

२. जन्मतारीख पुरावा:

• जन्म प्रमाणपत्र
• शाळा सोडल्याचे दाखला
• पॅन कार्ड

३. ओळख पुरावा:

• आधार कार्ड
• मतदार ओळखपत्र
• ड्रायव्हिंग लायसन्स

विशेष प्रकरणे:

• लग्न झाल्यास: लग्न प्रमाणपत्र
• नाव बदलल्यास: गॅझेट नोटिफिकेशन
• विद्यार्थ्यांसाठी: शाळा/कॉलेज ओळखपत्र

अर्ज प्रक्रिया: स्टेप बाय स्टेप मार्गदर्शक

इ-पासपोर्ट मिळवण्यासाठी खालील पायऱ्या पार कराव्या लागतात:

पायरी १: ऑनलाइन नोंदणी
१. पासपोर्ट सेवा ऑनलाइन पोर्टलवर जा
२. ‘अप्लाय फॉर फ्रेश पासपोर्ट’ निवडा
३. नवीन वापरकर्ता म्हणून नोंदणी करा
४. लॉगिन ID आणि पासवर्ड तयार करा

पायरी २: अर्ज फॉर भरणे
१. लॉगिन केल्यानंतर अर्ज फॉर भरा
२. सर्व माहिती अचूक भरा
३. पासपोर्ट प्रकार निवडा (३६ पाने किंवा ६० पाने)
४. तातडीची सेवा निवडा (इच्छिक)

पायरी ३: अपॉइंटमेंट बुक करणे
१. PSK (पासपोर्ट सेवा केंद्र) निवडा
२. तारीख आणि वेळ निवडा
३. अपॉइंटमेंन्ट पत्र मुद्रित करा

पायरी ४: कागदपत्र सादर करणे
१. मूळ कागदपत्रे घेऊन PSK ला जा
२. अपॉइंटमेंन्ट पत्र सादर करा
३. कागदपत्रे तपासणी करा
४. पावती घ्या

पायरी ५: बायोमेट्रिक तपासणी
१. फोटो घेणे
२. फिंगरप्रिंट स्कॅन
३. आयरिस स्कॅन
४. डिजिटल स्वाक्षरी

पायरी ६: पोलिस verifications
१. पत्ता तपासणी
२. पार्श्वभूमी तपासणी
३. पोलिस अहवाल

पायरी ७: पासपोर्ट प्राप्ती
१. SMS सूचना
२. पासपोर्ट डिलिव्हरी
३. जुन्या पासपोर्टची परताई (नूतनीकरण असल्यास)

अर्ज शुल्क

इ-पासपोर्टसाठी खालील शुल्क आकारले जाते:

तक्ता: पासपोर्ट अर्ज शुल्क

पासपोर्ट प्रकार	३६ पाने	६० पाने
सामान्य वयोगट	₹१,५००	₹२,०००
मायनर (१८ वर्षाखालील)	₹१,०००	₹१,२००
वरिष्ठ नागरिक	₹१,५००	₹२,०००
तातडीची सेवा	अतिरिक्त ₹२,०००	अतिरिक्त ₹२,०००

वेळेचा अंदाज

पासपोर्ट मिळण्यासाठी लागणारा अंदाजे वेळ:

सामान्य प्रक्रिया:

• PSK अपॉइंटमेंट: ३-७ दिवस
• पोलिस verifications: ७-१० दिवस
• पासपोर्ट प्रिंटिंग: ३-५ दिवस
• एकूण वेळ: १५-३० दिवस

तातडीची सेवा:

• एकूण वेळ: ७-१० दिवस

ऑनलाइन अर्जासाठी टिप्स

इ-पासपोर्ट अर्ज भरताना खालील गोष्टी लक्षात घ्या:

माहिती भरणे:

• सर्व माहिती अचूक भरा
• नाव आधार कार्डशी जुळले पाहिजे
• पत्ता पूर्ण आणि अचूक द्या
• आणीबाणी संपर्क माहिती भरा

कागदपत्रे:

• सर्व कागदपत्रे मूळ घ्या
• झेरॉक्स प्रत घ्या
• फोटो नियमांनुसार घ्या
• स्वाक्षरी स्थानांकित करा

PSK भेटी:

• वेळेवर पोहोचा
• सर्व कागदपत्रे घेऊन जा
• अपॉइंटमेंट पत्र घ्या
• पावती जपून ठेवा

पासपोर्ट ट्रॅकिंग

अर्ज केल्यानंतर पासपोर्टची status खालील पद्धतीने तपासता येते:

ऑनलाइन ट्रॅकिंग:
१. पासपोर्ट सेवा वेबसाइटवर जा
२. फाइल नंबर टाका
३. जन्म तारीख टाका
४. status तपासा

SMS ट्रॅकिंग:

• STATUS <फाइल नंबर> 166 किंवा 51969 या नंबरवर पाठवा

मोबाईल अॅप:

• mPassport Seva App डाउनलोड करा
• लॉगिन करा
• status तपासा

सामान्य चुका आणि टिप्स

पासपोर्ट अर्ज देताना होणाऱ्या सामान्य चुका टाळण्यासाठी:

चुका टाळा:

• चुकीची माहिती भरू नका
• फोटो नियमांनुसार नाही
• कागदपत्रे अपूर्ण
• स्वाक्षरी नाही

यशस्वी अर्जासाठी टिप्स:

• आधी ऑनलाइन अर्ज भरा
• सर्व कागदपत्रे तयार ठेवा
• वेळेवर PSK ला जा
• पावती जपून ठेवा

FAQs

१. इ-पासपोर्ट आणि सामान्य पासपोर्ट यात काय फरक आहे?

इ-पासपोर्टमध्ये इलेक्ट्रॉनिक चिप असते ज्यामध्ये सर्व माहिती साठवली जाते, तर सामान्य पासपोर्टमध्ये ही सुविधा नसते. इ-पासपोर्ट अधिक सुरक्षित आणि सोयीस्कर आहे.

२. जुन्या पासपोर्टचे इ-पासपोर्टमध्ये रूपांतर कसे करावे?

जुन्या पासपोर्टची वैधता संपण्याआधी नूतनीकरण करावे. नूतनीकरणासाठी समान प्रक्रिया आहे. ऑनलाइन अर्ज करताना ‘पासपोर्ट रिन्युअल’ निवडावे.

३. पासपोर्ट मिळाल्यानंतर तो चुकीच्या माहितीसह आल्यास काय करावे?

पासपोर्ट मिळाल्यानंतर ३ दिवसांच्या आत त्रुटीची माहिती द्यावी. PSK मध्ये संपर्क करावा किंवा हेल्पलाइन क्रमांकावर फोन करावा. नवीन पासपोर्टसाठी अर्ज करावा लागेल.

४. पासपोर्ट हरवल्यास काय प्रक्रिया आहे?

तात्काळ पोलिस स्टेशनमध्ये तक्रार नोंदवावी. ऑनलाइन अर्ज करून नवीन पासपोर्टसाठी अर्ज करावा. पोलिस अहवाल आवश्यक असेल.

५. विदेशात असताना पासपोर्ट नूतनीकरण कसे करावे?

विदेशात भारतीय दूतावास किंवा कॉन्स्युलेटमध्ये संपर्क करावा. तेथे समान प्रक्रिया आहे. कागदपत्रे आणि शुल्क भिन्न असू शकते.