मार्गशीर्ष मासातील दररोजची व्रते आणि पूजाविधी

मार्गशीर्ष महिना २०२५ ची संपूर्ण माहिती. एकादशी, पौर्णिमा, अमावस्या यासह सर्व व्रते आणि उत्सवांची तारखा. spiritual महत्व आणि पूजाविधी.

मार्गशीर्ष महिना २०२५:संपूर्ण spiritual मार्गदर्शक आणि व्रत-उत्सव यादी

मार्गशीर्ष महिना, ज्याला आग्रहायण मास असेही म्हणतात, हा हिंदू पंचांगातील एक अत्यंत पवित्र महिना आहे. २०२५ मध्ये हा महिना २३ नोव्हेंबर २०२५ रोजी सुरू होतो आणि २२ डिसेंबर २०२५ पर्यंत राहतो. भगवान श्रीकृष्णांनी स्वतः त्यांचा आवडता महिना म्हणून मार्गशीर्ष महिन्याचे महत्व सांगितले आहे. हा महिना spiritual साधना, व्रत-उपवास आणि भक्ती साठी अत्यंत शुभ मानला जातो.

मार्गशीर्ष महिन्यात केलेल्या spiritual साधनेचे फळ इतर महिन्यांपेक्षा अनेक पटींनी जास्त मिळते असे शास्त्र सांगते. या महिन्यात गंगास्नान, दान, जप-तप यांचे विशेष महत्व आहे. सूर्योदयापूर्वी उठून नदीत स्नान करणे, भगवंताचे नामस्मरण करणे आणि दीपदान करणे या सर्व गोष्टी या महिन्यात अत्यंत फलदायी ठरतात.

मार्गशीर्ष महिन्याचे spiritual आणि पौराणिक महत्व

मार्गशीर्ष महिन्याला हिंदू धर्मात विशेष स्थान प्राप्त आहे. या महिन्याचे महत्व अनेक पुराणांमध्ये वर्णन केले आहे.

भगवद्गीतेत उल्लेख:
भगवद्गीतेच्या १०व्या अध्यायात भगवान श्रीकृष्ण म्हणतात, “मासानां मार्गशीर्षोहम्” म्हणजे “महिन्यांमध्ये मी मार्गशीर्ष महिना आहे”. यावरून या महिन्याचे spiritual महत्व स्पष्ट होते.

पौराणिक कथा:
एक पौराणिक कथेनुसार, देव आणि दानव यांनी मिल्खे सागराचे मंथन केले. त्यातून चौदा रत्ने निघाली त्यापैकी एक रत्न म्हणजे मार्गशीर्ष महिना. या महिन्यात केलेली साधना समुद्र मंथनाप्रमाणेच फलदायी असते.

वैज्ञानिक दृष्टिकोन:
हा महिना हिवाळ्याच्या सुरुवातीस येतो. या काळात वातावरण शुद्ध आणि प्रदूषणमुक्त असते. सूर्यकिरणांमध्ये अल्ट्रावायोलेट किरणांचे प्रमाण योग्य असल्याने सकाळचे स्नान आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरते.

मार्गशीर्ष महिना २०२५ ची महत्वाची तिथी आणि व्रते

२०२५ च्या मार्गशीर्ष महिन्यातील सर्व महत्वाच्या तिथी आणि व्रतांची संपूर्ण यादी:

तारीख	दिवस	तिथी/व्रत	महत्व
२३ नोव्हेंबर	रविवार	मार्गशीर्ष महिना सुरू	पुण्यकाळ सुरू
२४ नोव्हेंबर	सोमवार	मार्गशीर्ष महिन्यातील स्नान सुरू	गंगास्नान महत्व
२८ नोव्हेंबर	शुक्रवार	कालभैरव अष्टमी	भैरवनाथ पूजा
३० नोव्हेंबर	रविवार	विवाह पंचमी	राम-सीता विवाहोत्सव
२ डिसेंबर	मंगळवार	मार्गशीर्ष शनिवार व्रत सुरू	शनिदेव पूजा
४ डिसेंबर	गुरुवार	मोक्षदा एकादशी	विष्णू पूजा
५ डिसेंबर	शुक्रवार	वैकुंठ एकादशी व्रत	महत्वपूर्ण एकादशी
६ डिसेंबर	शनिवार	प्रदोष व्रत	शिव पूजा
७ डिसेंबर	रविवार	धनु संक्रांत	सूर्याचा धनु राशीत प्रवेश
८ डिसेंबर	सोमवार	मार्गशीर्ष पौर्णिमा	पूर्णिमा व्रत
१२ डिसेंबर	शुक्रवार	संत तुकाराम महाराज पुण्यतिथी	भक्ती परंपरा
१४ डिसेंबर	रविवार	मार्गशीर्ष अमावस्या	पितृ तर्पण
१८ डिसेंबर	गुरुवार	सफला एकादशी	विष्णू पूजा
१९ डिसेंबर	शुक्रवार	एकादशी व्रत	उपवास
२० डिसेंबर	शनिवार	प्रदोष व्रत	शिव पूजा
२२ डिसेंबर	सोमवार	मार्गशीर्ष महिना समाप्त	पुण्यकाळ समाप्त

मार्गशीर्ष महिन्यातील प्रमुख व्रते आणि त्यांचे महत्व

मोक्षदा एकादशी (४-५ डिसेंबर २०२५):
मोक्षदा एकादशी हे मार्गशीर्ष महिन्यातील सर्वात महत्वाचे व्रत आहे. या एकादशीला वैकुंठ एकादशी असेही म्हणतात.

व्रत विधी:

• एकादशीच्या दिवशी उपवास ठेवावा
• भगवान विष्णूची पूजा करावी
• “ओम नमो भगवते वासुदेवाय” मंत्राचा जप करावा
• रात्री जागरण करावे
• द्वादशीला पारणे करावे

महत्व:

• या एकादशीवर भगवान कृष्णाने अर्जुनाला गीतेचे उपदेश केले
• व्रत केल्याने मोक्ष प्राप्त होतो
• पापांचा नाश होतो

मार्गशीर्ष पौर्णिमा (८ डिसेंबर २०२५):
मार्गशीर्ष पौर्णिमेला “बत्तीस पौर्णिमा” असेही म्हणतात.

व्रत विधी:

• पौर्णिमेच्या दिवशी उपवास ठेवावा
• चंद्रदर्शन करावे
• दान धर्म करावा
• सत्यनारायण पूजा करावी

महत्व:

• या दिवशी चंद्रदेवाची पूजा केली जाते
• दानाचे विशेष महत्व
• स्नान आणि जप-तपाचे फल वाढते

मार्गशीर्ष अमावस्या (१४ डिसेंबर २०२५):
अमावस्येचे दिवशी पितृ कर्माचे विशेष महत्व आहे.

व्रत विधी:

• पितृंसाठी तर्पण करावे
• ब्राह्मण भोजन करावे
• दान धर्म करावा
• गायत्री मंत्राचा जप करावा

महत्व:

• पितृ तृप्त होतात
• कुलदेवतेची कृपा प्राप्त होते
• पितृ दोषाचे शमन होते

मार्गशीर्ष महिन्यातील दैनंदिन spiritual साधना

मार्गशीर्ष महिन्यात दररोज केल्या जाणाऱ्या spiritual practices ची यादी:

सकाळची साधना:

• ब्रह्ममुहूर्तात उठणे (सूर्योदयापूर्वी १.५ तास)
• नदीत स्नान करणे
• सूर्यनमस्कार
• ध्यान आणि प्रार्थना
• मंत्रजप

संध्याकाळची साधना:

• संध्योपासना
• दीपदान
• आरती
• भजन-कीर्तन

रात्रीची साधना:

• spiritual reading
• स्तोत्र पाठ
• प्रार्थना
• self-reflection

मार्गशीर्ष महिन्यातील विशेष पूजा आणि मंत्र

भगवान कृष्णाची पूजा:

• “ॐ क्लीं कृष्णाय नमः” मंत्र
• १०८ माळी जप
• फुलं, फळे, तुलसीदल अर्पण
• भगवद्गीता पारायण

गंगा पूजा:

• गंगा स्तोत्र पाठ
• गंगाजल अर्पण
• दीपदान
• गंगा आरती

तुलसी पूजा:

• तुलसीचे पूजन
• तुलसीची आरती
• तुलसीदल वितरण
• तुलसी मंत्र जप

मार्गशीर्ष महिन्यातील दान धर्माचे महत्व

मार्गशीर्ष महिन्यात दान धर्माला विशेष महत्व आहे. या महिन्यात केलेले दान अक्षय फल देते.

प्रमुख दाने:

• अन्नदान
• वस्त्रदान
• गोधन
• विद्यादान
• कंबलदान
• दक्षिणा दान

दानाचे spiritual फायदे:

• पुण्य प्राप्ती
• आर्थिक समृद्धी
• आरोग्य लाभ
• मानसिक शांती
• spiritual progress

मार्गशीर्ष महिन्यातील आहार विचार

मार्गशीर्ष महिन्यात सात्विक आहाराचे महत्व विशेष आहे.

शिफारस केलेले आहार:

• फळे
• दूध आणि दुधाचे पदार्थ
• साबुदाणा
• कोथिंबीर
• मूग डाळ
• ताजी भाज्या
• शहद

टाळावयाचे आहार:

• मांसाहार
• मद्यपान
• तळलेले पदार्थ
• जुन्ने पदार्थ
• खारट आहार
• मसालेदार पदार्थ

मार्गशीर्ष महिन्यातील सामान्य चुका आणि त्यावर उपाय

व्रत आणि साधना करताना होणाऱ्या सामान्य चुका:

चुका आणि उपाय:

• नियमितता न ठेवणे: दररोज एक वेळ spiritual practice करा
• श्रद्धेचा अभाव: मनापासून साधना करा
• अहंकार राखणे: विनम्र राहा
• दानाचा अभाव: नियमित दान करा
• संयम न ठेवणे: इंद्रियनिग्रह ठेवा

मार्गशीर्ष महिन्याचे आधुनिक जीवनातील महत्व

आधुनिक काळातही मार्गशीर्ष महिन्याचे महत्व कमी झालेले नाही.

मानसिक आरोग्य:

• ध्यानामुळे मानसिक शांती
• साधनेमुळे ताण कमी
• positive energy ची प्राप्ती

सामाजिक महत्व:

• कुटुंबात एकत्र येणे
• सामूहिक भजने
• सांस्कृतिक परंपरा जपणे

आरोग्य लाभ:

• सकाळचे स्नान
• उपवासामुळे detoxification
• सात्विक आहारामुळे पचन सुधारणे

FAQs

१. मार्गशीर्ष महिना २०२५ मध्ये कोणती कोणती एकादशी येते?
२०२५ च्या मार्गशीर्ष महिन्यात दोन एकादशी येतात: मोक्षदा एकादशी (४-५ डिसेंबर) आणि सफला एकादशी (१८-१९ डिसेंबर).

२. मार्गशीर्ष महिन्यात गंगास्नान का महत्वाचे आहे?
मार्गशीर्ष महिन्यात गंगास्नान केल्याने सर्व पापांचा नाश होतो आणि मोक्ष प्राप्त होतो असे शास्त्र सांगते. या महिन्यात गंगेचे पाणी अत्यंत पवित्र मानले जाते.

३. मार्गशीर्ष महिन्यात कोणते दान विशेष फलदायी आहे?
मार्गशीर्ष महिन्यात अन्नदान, वस्त्रदान, गोधन आणि कंबलदान विशेष फलदायी आहे. हिवाळ्याच्या काळात गरजू लोकांना कंबल दान केल्याने अक्षय पुण्य प्राप्त होते.

४. मार्गशीर्ष महिन्यात भगवान कृष्णाची पूजा का केली जाते?
भगवान कृष्णांनी स्वतः मार्गशीर्ष महिन्याला आपला आवडता महिना म्हणून घोषित केले आहे. भगवद्गीतेत त्यांनी या महिन्याचे महत्व स्पष्ट केले आहे.

५. आधुनिक जीवनशैलीत मार्गशीर्ष महिन्याचे नियम कसे पाळावेत?
नदीत स्नान शक्य नसल्यास घरीच स्नान करून सूर्योपासना करावी. नियमित मंत्रजप करावा. शक्य तेवढे सात्विक आहार घ्यावा. दान धर्म करावा. भजन-कीर्तनात सहभाग घ्यावा.