कृच्छ्र चतुर्थी २०२५: गणपतीच्या विशेष व्रताचे धार्मिक रहस्य

कृच्छ्र चतुर्थी २०२५ ची तारीख, शुभ मुहूर्त आणि संपूर्ण माहिती. हे गणपतीचे विशेष व्रत का आणि कसे करावे? व्रत कथा, पूजा विधी आणि जीवनातील संकटांवर मात करण्यासाठी उपाय.

कृच्छ्र चतुर्थी २०२५: संकट निर्मूलनाचे शक्तिशाली गणपती व्रत

जीवनात अनेक वेळा अशा परिस्थिती निर्माण होतात जेव्हा समस्या इतक्या गुंतागुंतीच्या होतात की त्यातून मार्ग काढणे कठीण होते. अशा वेळी मनुष्य कोणत्यातरी अश्या दैवी शक्तीची शरण जातो जी त्याला या संकटांतून बाहेर काढू शकेल. हिंदू धर्मात अश्या अनेक व्रत-उपवासांचा समावेश आहे जे विशिष्ट समस्यांवर मात करण्यासाठी केले जातात. त्यापैकी एक अतिशय शक्तिशाली आणि प्रभावी व्रत म्हणजे कृच्छ्र चतुर्थी. हे भगवान गणपतीचे एक विशेष व्रत आहे जे जीवनातील अडचणी, संकटे आणि अडथळे दूर करण्यासाठी केले जाते. २०२५ सालात हे व्रत कोणत्या दिवशी आहे? त्याचे महत्त्व काय आहे? ते कसे करावे? या सर्व गोष्टींची सविस्तर माहिती या लेखातून मिळेल.

कृच्छ्र चतुर्थी २०२५ ची तारीख आणि मुहूर्त

२०२५ साली, कृच्छ्र चतुर्थी २४ नोव्हेंबर, सोमवार रोजी आहे.

हिंदू पंचांगानुसार:

• तिथी: मार्गशीर्ष महina कृष्ण पक्ष, चतुर्थी
• चतुर्थी तिथी सुरू: २३ नोव्हेंबर २०२५ रोजी रात्री ०८:०८ वाजता
• चतुर्थी तिथी समाप्त: २४ नोव्हेंबर २०२५ रोजी रात्री ०९:०६ वाजता

महत्त्वाचे: चतुर्थी तिथी २४ नोव्हेंबर रोजी सूर्योदयापासून सुरू आहे आणि संपूर्ण दिवसभर आहे, त्यामुळे कृच्छ्र चतुर्थी व्रत २४ नोव्हेंबर रोजीच केले जाईल. काही क्षेत्रांमध्ये तिथीच्या आधारे २३ नोव्हेंबर रोजीही काही विधी केले जाऊ शकतात, पण मुख्य व्रत २४ नोव्हेंबर रोजीच आहे.

चंद्रदर्शन वेळ: सामान्य चतुर्थीप्रमाणे या दिवशी चंद्रदर्शन वर्ज्य आहे.

कृच्छ्र चतुर्थी म्हणजे नक्की काय? अर्थ आणि महत्त्व

‘कृच्छ्र’ या संस्कृत शब्दाचा अर्थ ‘कठीण’, ‘संकट’, ‘अडचण’ किंवा ‘त्रास’ असा होतो. ‘चतुर्थी’ म्हणजे चंद्राची चौथी तिथी. म्हणजेच, कृच्छ्र चतुर्थी म्हणजे संकट/अडचणी दूर करण्यासाठी केले जाणारे चतुर्थीचे व्रत.

हे व्रत सर्व प्रकारच्या संकटांवर मात करण्यासाठी केले जाते:

• कुटुंबातील कलह
• आर्थिक समस्या
• नोकरी-व्यवसायातील अडचणी
• आरोग्य समस्या
• कामनापूर्ती
• वाद-विवाद आणि कायदेशीर समस्या
• इतर कोणत्याही प्रकारचे जीवनातील संकट

भगवान गणपती हे विघ्नहर्ता आहेत. ते त्यांच्या भक्तांच्या सर्व विघ्ने दूर करतात. कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत हे गणपतीच्या याच विघ्नहर्ता स्वरूपाची उपासना आहे.

कृच्छ्र चतुर्थी व्रत कथा

व्रत ठेवणाऱ्या भक्तांनी संध्याकाळी पूजा करताना खालील कथा ऐकावी किंवा वाचावी:

प्राचीन काळी एक गरीब ब्राह्मण दंपती होते. त्यांना कोणतीही संतती नव्हती. ब्राह्मण आणि त्याची पत्नी दोघेही अतिशय दुःखी होते. एकदा ब्राह्मणाने एका महात्म्यांना भेटून आपल्या दुःखाची कहाणी सांगितली. महात्म्यांनी त्याला सांगितले, “हे ब्राह्मण, तू मार्गशीर्ष महिन्यातील कृष्ण पक्षाच्या चतुर्थीचे व्रत कर. भगवान गणपतीची पूजा कर. तुझ्या सर्व इच्छा पूर्ण होतील.”

ब्राह्मणाने महात्म्यांच्या सांगण्याप्रमाणे कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत केले. त्याने पूर्ण श्रद्धेने गणपतीची आराधना केली. गणपती प्रसन्न झाले आणि त्यांनी ब्राह्मणाला वरदान दिले की त्याला एक सुंदर आणि गुणवान पुत्र प्राप्त होईल. काही काळानंतर ब्राह्मणाच्या घरी एक अतिशय सुंदर पुत्र झाला. तो पुत्र मोठा होऊन अतिशय प्रसिद्धी पावला.

म्हणून असे म्हटले जाते की जो कोणी श्रद्धेने कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत करतो आणि गणपतीची पूजा करतो, त्याची सर्व मनोकामना पूर्ण होतात आणि संकटांतून मुक्ती मिळते.

कृच्छ्र चतुर्थी व्रत आणि पूजा विधी

कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत अतिशय श्रद्धेने आणि विधिपूर्वक केले जाते.

व्रताची तयारी:

• व्रताच्या आदल्या दिवशी संध्याकाळी साधे जेवण करावे.
• रात्री शक्यतो फराळ करावा.
• व्रताच्या दिवशी पहाटे उठून स्नान करावे.

व्रत विधी:

1. स्नान आणि स्वच्छता: पहाटे उठून स्नान करून स्वच्छ वस्त्रे परिधान करावीत.
2. संकल्प: पूजेची सुरुवात संकल्पाने करावी. “मम सर्व संकट निवारणार्थं श्री गणेश प्रसन्नतार्थं कृच्छ्र चतुर्थी व्रतमहं करिष्ये” असे संकल्प मंत्र म्हणावे.
3. गणपती स्थापना: घराच्या पूजाघरात गणपतीची मूर्ती किंवा चित्र स्थापन करावे.
4. घट स्थापना: एक तांबे किंवा पितळाचा कलश घ्यावा. त्यात पाणी, सुपारी, नाणे आणि अक्षता टाकाव्यात. कलशावर गणपतीचे चित्र ठेवावे.
5. षोडशोपचार पूजा: गणपतीची षोडशोपचार पद्धतीने पूजा करावी. यामध्ये:
   • आवाहन, आसन, पाद्य, अर्घ्य, आचमनीय, मधुपर्क, स्नान, वस्त्र, यज्ञोपवीत, गंध, अक्षता, पुष्प, धूप, दीप, नैवेद्य, तांबूल, आरती आणि प्रदक्षिणा याचा समावेश होतो.
6. विशेष नैवेद्य: गणपतीला मोदक, लाडू, पंचामृत, फळे इत्यादी अर्पण करावी.
7. कथा श्रवण: कृच्छ्र चतुर्थीची व्रत कथा ऐकावी किंवा वाचावी.
8. आरती: शेवटी गणपतीची आरती करावी.

व्रत नियम:

• व्रताच्या दिवशी उपवास ठेवावा. काही लोक फळे किंवा दूध घेतात, तर काही निराहार राहतात.
• दिवसभर सत्य बोलावे आणि सद्वर्तन ठेवावे.
• चतुर्थीच्या दिवशी चंद्र पाहू नये.
• दुसऱ्या दिवशी चतुर्थी तिथी संपल्यानंतर पारणे (व्रत सोडणे) करावे.

कृच्छ्र चतुर्थी व्रताचे फायदे

कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत केल्याने अनेक प्रकारचे फायदे होतात:

• संकट निवारण: जीवनातील सर्व प्रकारचे संकट दूर होतात.
• मानसिक शांती: मन शांत होते आणि चिंता कमी होते.
• आर्थिक स्थिती सुधार: आर्थिक समस्या दूर होतात आणि संपत्तीची प्राप्ती होते.
• कुटुंब सुख: कुटुंबातील कलह संपतात आणि सुख-शांती राहते.
• आरोग्य लाभ: आरोग्य सुधारते आणि आजारांपासून मुक्ती मिळते.
• मनोकामना पूर्ती: सर्व इच्छा पूर्ण होतात.

कृच्छ्र चतुर्थी आणि इतर चतुर्थी यातील फरक

FAQs

१. कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत कोणी करू शकते?
कोणीही – पुरुष, स्त्री, मुले, वृद्ध – हे व्रत करू शकतात. फक्त गर्भवती स्त्रियांनी डॉक्टरांचा सल्ला घेऊनच व्रत ठेवावे.

२. व्रतात कोणते अन्न घेता येते?
व्रतात फळे, दूध, दही, साखर, मुरमुरे, आलू, समोसा इत्यादी सात्विक अन्न घेता येते. काही लोक पूर्ण उपवास ठेवतात.

३. कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत किती वेळा करावे?
हे व्रत दरवर्षी मार्गशीर्ष महिन्यातील कृष्ण चतुर्थीला केले जाते. पण जर एखाद्याला विशेष समस्या असेल, तर तो/ती हे व्रत सुरू ठेवू शकतो.

४. व्रत सोडताना काय करावे?
चतुर्थी तिथी संपल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी सकाळी स्नान करून गणपतीची पूजा करावी आणि नंतर अन्नग्रहण करावे. शक्यतो ब्राह्मणाला भोजन द्यावे किंवा दानधर्म करावा.

५. कृच्छ्र चतुर्थीचे व्रत केल्याने खरोखरच फल मिळते का?
श्रद्धेने आणि निष्ठेने केलेले कोणतेही व्रत-उपवास नक्कीच फलदायी ठरतात. महत्त्वाचे म्हणजे व्रत करताना मन शुद्ध ठेवणे आणि दृढ निश्चय ठेवणे.