डॉ. कलाम यांचा प्रसिद्ध सुविचार: “माझ्या ठराविक इच्छाशक्तीपुढे अपयशाचा पराभवच होणार”

डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांचा प्रसिद्ध सुविचार: “अपयश मला कधीच मागे टाकू शकणार नाही जर…” याचा पूर्ण अर्थ, संदर्भ आणि जीवनातील उपयोग जाणून घ्या.

डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम सरांचा प्रेरणादायी सुविचार: “Failure will never overtake me…” याचे खरे अर्थ

“अपयश मला कधीच मागे टाकू शकणार नाही जर माझ्या ठराविक इच्छाशक्तीपुढे अपयशाचा पराभवच होणार असेल.” हे शब्ध कोणाचे आहेत हे सांगायला नकोच, नाही का? भारतरत्न डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम – ज्यांना आपण ‘मिसाईल मॅन’ आणि ‘जनता के राष्ट्रपति’ म्हणून ओळखतो, त्यांनी केलेले हे एक असे विधान आहे जे केवळ शब्ध नसून एक संपूर्ण तत्त्वज्ञान आहे. कलाम सरांनी आपल्या संपूर्ण जीवनात हे तत्त्वज्ञान जगले आणि दाखवून दिले की एका सामान्य घरातून जन्माला आलेला मुलगा देशाचे राष्ट्रपतीपर्यंत कसा पोहोचू शकतो.

पण या सुविचाराचा खरा अर्थ काय? आपण आज या लेखातून या ऐतिहासिक सुविचाराची सविस्तर माहिती घेणार आहोत. या सुविचारात दडलेले मानसशास्त्र, कलाम सरांच्या जीवनातील उदाहरणे आणि आपल्या दैनंदिन जीवनात याचा वापर कसा करायचा याबद्दल चर्चा करणार आहोत.

संपूर्ण सुविचार: काय म्हणाले कलाम सर?

पूर्ण सुविचार असा आहे:
“Failure will never overtake me if my determination to succeed is strong enough.”

मराठी अर्थ:
“अपयश मला कधीच मागे टाकू शकणार नाही जर माझ्या यशस्वी होण्याची ठराविक इच्छाशक्ती पुरेशी बलवान असेल.”

सुविचाराचे सोपे विश्लेषण

हा सुविचार दोन भागांत विभागता येईल:

१. “अपयश मला कधीच मागे टाकू शकणार नाही” – हे अंतिम लक्ष्य
२. “जर माझ्या यशस्वी होण्याची ठराविक इच्छाशक्ती पुरेशी बलवान असेल” – ही अट

म्हणजेच, कलाम सर सांगत आहेत की अपयश हा आपल्या जीवनातील एक स्थायीभाव नाही, तर तो एक तात्पुरती अवस्था आहे. आणि ती अवस्था संपवण्याची शक्ती आपल्याच हातात आहे.

या सुविचारातील ५ मूलभूत तत्त्वे

खालील तक्त्यामध्ये या सुविचारातील मुख्य तत्त्वे स्पष्ट केली आहेत:

क्र.	तत्त्व	अर्थ	व्यावहारिक उपयोग
१	इच्छाशक्ती	मनाची शक्ती जी आपल्याला ध्येयाकडे ढकलते	दररोज लहान लहान ध्येये ठरवा आणि पूर्ण करा
२	दृढनिश्चय	अडचणींना न जुमानता पुढे जाणे	प्रत्येक अडचणीला आव्हान म्हणून पहा
३	सकारात्मकता	यशावर विश्वास ठेवणे	“मी करू शकतो” असे म्हणणे शिका
४	सातत्य	न थांबता प्रयत्न करणे	छोटे पण नियमित पाऊल टाका
५	आत्मविश्वास	स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास	मागील यशेची आठवण करून घ्या

कलाम सरांच्या जीवनातील उदाहरणे: शब्दांपेक्षा कृती महत्त्वाची

कलाम सरांनी केवळ हे शब्द बोलले नाहीत, तर त्यांनी त्यांना जगले देखील.

१. बालपणातील संघर्ष:
कलाम सरांचे बालपण अतिशय गरीबीत गेले. ते वर्तमानपत्रे वाटून पैसे कमावत. पण त्यांनी कधीही आपल्या परिस्थितीबद्दल तक्रार केली नाही. त्यांची यशस्वी व्हायची इच्छाशक्ती इतकी बलवान होती की त्यांनी परिस्थितीवर मात केली.

२. अभ्यासात अपयश:
शाळेत त्यांचे गुण नेहमीच सरासरी होते. पण त्यांनी कधीही हार मानली नाही. त्यांनी सातत्याने अभ्यास केला आणि भौतिकशास्त्रात पदवी मिळवली.

३. व्यावसायिक अपयश:
कलाम सरांना ISRO मध्ये स्वतःचा पहिला उपग्रह प्रक्षेपण यंद्र (SLV-3) चा प्रकल्प सोपवण्यात आला. पहिल्या प्रयत्नात तो अपयशी ठरला. पण त्यांनी हार न मानता तोच प्रकल्प पुन्हा हाती घेतला आणि यशस्वी केला.

मानसशास्त्राचा दृष्टिकोन: इच्छाशक्ती का महत्त्वाची?

मानसशास्त्रानुसार, इच्छाशक्ती ही एक स्नायूसारखी असते. जशी आपण स्नायूंचा सराव करून त्यांना मजबूत करतो, तशीच इच्छाशक्ती देखील सरावाने मजबूत होते.

इच्छाशक्ती मजबूत करण्याचे ५ मार्ग:

१. छोटी ध्येये ठरवा: रोज एक छोटे ध्येय ठरवा आणि ते पूर्ण करा
२. सवयी तयार करा: २१ दिवस एकच काम करा, ते सवय बनेल
३. सकारात्मक स्वतःशी संवाद: “मी करू शकतो” असे म्हणणे शिका
४. मानसिक चित्रण: स्वतःला यशस्वी होताना पहा
५. सजगता: आपल्या विचारांवर नियंत्रण ठेवा

व्यावहारिक जीवनात लागू करणे: कसे वापरावे हे तत्त्वज्ञान?

विद्यार्थ्यांसाठी:

• परीक्षेत अपयश आल्यास निराश होऊ नका
• चुकांमधून शिका आणि पुन्हा प्रयत्न करा
• “मी परीक्षा पास होऊ शकतो” यावर विश्वास ठेवा

व्यावसायिकांसाठी:

• नोकरीत अपयश आल्यास नवीन संधी शोधा
• प्रकल्प अपयशी ठरल्यास कारणे शोधा आणि सुधारणा करा
• “मी यशस्वी होऊ शकतो” यावर लक्ष केंद्रित करा

उद्योजकांसाठी:

• व्यवसायात तोटा झाल्यास धीर सोडू नका
• नवीन योजना आखा आणि पुन्हा प्रयत्न करा
• “माझा व्यवसाय यशस्वी होईल” यावर विश्वास ठेवा

कलाम सरांचे इतर संबंधित सुविचार

१. “तुमचे भविष्य उत्तम होण्यासाठी आजचा दिवस संपवणे आवश्यक आहे.”
२. “सपने तेच साकार होतात जे सपने पाहण्याचे धाडस करतात.”
३. “जीवनात काहीही अशक्य नाही, कारण अशक्य हा शब्द स्वतःच ‘मी शक्य आहे’ असे सांगतो.”

केवळ सुविचार नाही, तर जीवनशैली

कलाम सरांचा हा सुविचार केवळ वाचण्यासाठी नाही, तर जगण्यासाठी आहे. त्यांनी आपल्या संपूर्ण जीवनात हे तत्त्वज्ञान जगले आणि दाखवून दिले की इच्छाशक्ती आणि दृढनिश्चय यांच्या सामर्थ्यावर कोणत्याही व्यक्तीने कोणतेही ध्येय गाठता येते.

लक्षात ठेवा, अपयश हा अंत नाही तर एक नवीन सुरुवात आहे. प्रत्येक अपयश आपल्याला काहीतरी शिकवतो. आपण जर त्यातून शिकण्याची इच्छाशक्ती दाखवली, तर अपयश आपल्याला कधीच मागे टाकू शकणार नाही.

कलाम सरांनी सांगितल्याप्रमाणे, जर आपली यशस्वी होण्याची इच्छाशक्ती पुरेशी बलवान असेल, तर अपयश हा आपल्या जीवनातील एक तात्पुरता पॅसेजर आहे, तो स्थायी निवासी नाही. आपण सर्वजण आपल्या जीवनात या तत्त्वज्ञानाचा वापर करू शकतो आणि यशस्वी होऊ शकतो.

कलाम सरांचे शब्धच शेवट करूया:
“अपयश मला कधीच मागे टाकू शकणार नाही जर माझ्या यशस्वी होण्याची ठराविक इच्छाशक्ती पुरेशी बलवान असेल.”

---

(एफएक्यू)

१. हा सुविचार कलाम सरांनी कोणत्या संदर्भात सांगितला?
कलाम सरांनी हा सुविचार तरुण पिढीला प्रेरणा देण्यासाठी सांगितला. ते नेहमीच तरुणांशी संवाद साधत आणि त्यांना सकारात्मक विचार करण्यास प्रोत्साहन देत.

२. या सुविचाराचा आपल्या दैनंदिन जीवनात कसा उपयोग करावा?
दैनंदिन जीवनात छोटी ध्येये ठरवून त्यावर काम करावे. प्रत्येक अपयशातून शिकण्याची सवय करावी. “मी करू शकतो” अशी सकारात्मक विचारसरणी स्वीकारावी.

३. इच्छाशक्ती कशी वाढवावी?
इच्छाशक्ती स्नायूप्रमाणे असते. छोटी छोटी ध्येये ठरवून ती पूर्ण केल्यास इच्छाशक्ती वाढते. नियमित सराव, सकारात्मक विचार आणि आत्मविश्वास यामुळे इच्छाशक्ती मजबूत होते.

४. कलाम सरांनी आपल्या जीवनात हे तत्त्व कसे जगले?
कलाम सरांनी गरीबीतून सुरुवात केली, पण त्यांनी कधीही हार मानली नाही. त्यांनी सातत्याने प्रयत्न केले आणि देशाचे राष्ट्रपतीपर्यंत मजल मारली. प्रत्येक अपयशानंतर त्यांनी पुन्हा प्रयत्न केले.

५. अपयशाच्या भीतीवर कसे मात करावी?
अपयश हा शिकण्याचा भाग आहे हे समजून घ्यावे. प्रत्येक यशस्वी व्यक्तीने अपयश अनुभवलेला आहे. अपयशापेक्षा प्रयत्न न करणे हे मोठे अपयश आहे हे लक्षात ठेवावे.