मंगळुरी पिकलेल्या आंब्याची चटणी: गोड-तुरट-तिखट स्वादाची ही युनिक रेसिपी साधी पण लज्जतदार

मंगळुरी पिकलेल्या आंब्याची चटणी/कढी बनवण्याची ऑटेंटिक रेसिपी. जाणून घ्या स्टेप बाय स्टेप पद्धत, मसाले आणि ही गोड-तुरट चटणी भाताबरोबर कशी परफेक्ट जाते. #MangaloreanMangoCurry #आंब्याचीचटणी

मंगळुरी पिकलेल्या आंब्याची चटणी: उन्हाळ्याच्या गोड आंब्याचा तिखट-तुरट प्रयोग

नमस्कार मित्रांनो, उन्हाळा येतो आणि आपल्या मनात आंब्याच्या विविध पदार्थांची येणारी कल्पनाच आनंद देत असते. आंबा पणीर, आंब्याची चवळ, आंब्याची सांदण, आंब्याचा रस… पण आज आपण एक अगदी वेगळा, विशेष आणि बहुधा बऱ्याचांना अपरिचित असणारा आंब्याचा प्रयोग शिकणार आहोत. तो म्हणजे मंगळुरी पिकलेल्या आंब्याची चटणी किंवा कढी. होय, पिकलेल्या गोड आंब्यापासूनही तिखट-तुरट चटणी बनवता येते आणि ती इतकी स्वादिष्ट असते की एकदा खाल्ल्यावर तोंडात पाणी सुटणार! हे डिश कर्नाटकाच्या समुद्रकिनाऱ्यावरील मंगळूर प्रदेशातील एक लोकप्रिय पारंपारिक डिश आहे. आंबा, नारळ आणि मसाल्यांच्या अदभुत मिश्रणातून तयार होणारी ही चटणी भाताबरोबर खाण्यात अवर्णनीय असते. चला, आज या सोप्या पण लज्जतदार रेसिपीचा शोध घेऊया.

मंगळुरी आंब्याची चटणी म्हणजे नेमकी काय? ओळख आणि वैशिष्ट्ये

मराठीत आपण ‘चटणी’ म्हटले की बहुतेक वेळा कोथिंबीर-लसणाची चटणी, शेंगदाण्याची चटणी किंवा हिरव्या आंब्याची चटणी अशा तिखट पदार्थाची कल्पना मनात येते. पण मंगळूरच्या ‘राइप मॅंगो करी’ ला चटणी म्हणून संबोधले तरी, ती एक घनदार, सॉस सारखी कढी आहे जी भाताबरोबर खातात. याची काही खास वैशिष्ट्ये:

• गोड-तुरट-तिखट संतुलन: पिकलेल्या आंब्याची नैसर्गिक गोडी, कोकम किंवा आंब्याच्या चिंचेचा आंबटपणा आणि लाल मिरचीची तिखटी यांचा परिपूर्ण मिलाफ.
• नारळाची समृद्धता: बारीक चिरलेल्या किंवा पेस्ट केलेल्या नारळामुळे चटणीला एक विशिष्ट जाडी आणि समृद्ध स्वाद येतो.
• तळलेल्या कांद्याची खमीर: कढीच्या शेवटी दिलेली कांदा-मोहरीची फोडणी (तडका) याला एक क्रंच आणि सुगंध देतो.
• साधेपणा: फार कमी मसाले, फार कमी पायऱ्या. हे डिश ३० मिनिटांत तयार होऊ शकते.

मराठी आंब्याच्या चटणीपेक्षा ही कशी वेगळी?

हा एक महत्त्वाचा मुद्दा आहे. मराठी/महाराष्ट्रीयन हिरव्या आंब्याची चटणी ही कोरडी, खूप तिखट आणि चवीला आग टाकणारी असते, जी भाकरीबरोबर खातात. मंगळुरी आंब्याची चटणी ही ओली, सॉस सारखी, तीनही रसांचे (गोड, आंबट, तिखट) संतुलन साधलेली असते आणि ती फक्त भाताबरोबर खातात. ती मुख्य डिश नसून भात व डाळ यांच्या बरोबरची एक पूरक डिश आहे.

मंगळुरी आंब्याची चटणी बनवण्यासाठी आवश्यक साहित्य (इंग्रेडियंट्स)

ही रेसिपी ३-४ लोकांसाठी पुरेशी आहे.

मुख्य साहित्य:

• पिकलेला आंबा: २ मोठे गोड आंबे (सुमारे २ कप चिरून) – बंगनपल्ली, केसर, अल्फांसो यासारखे चांगले.
• नारळ: १/२ कप बारीक चिरलेला किंवा पिसलेला ताजा नारळ. सुके भेग देखील वापरू शकता, पण ताज्या नारळाची चव वेगळीच असते.
• लाल मिरची: ४-५ (चवीनुसार) – मध्यम तिखटपणासाठी
• कोकम (किंवा आंब्याची चिंच): ३-४ कोरडी कोकम किंवा लिंबूच्या आकाराचा आंब्याच्या चिंचेचा तुकडा. (चिंच वापरल्यास, थोडे पाण्यात भिजत ठेवून रस काढून घ्यावा.)
• हळद: १/२ टीस्पून

फोडणीसाठी (तडका/तऱ्हा):

• तेल: २ टेबलस्पून (साधारणतः कोकणी लोक सरसोंचे तेल वापरतात, पण तुम्ही कोणतेही तेल वापरू शकता)
• मोहरी: १ टीस्पून
• कांदा: १ मध्यम (बारीक चिरून)
• हिरवी मिरची: १-२ (बारीक चिरून) – वैकल्पिक
• कढीपत्ता: १ झाड

इतर:

• मीठ: चवीनुसार
• गूळ: १-२ टीस्पून (वैकल्पिक, आंबा पुरेसा गोड नसेल तर)
• पाणी: आवश्यकतेप्रमाणे

स्टेप बाय स्टेप मंगळुरी आंब्याची चटणी रेसिपी

पायरी १: आंबा तयार करणे

1. आंबे धुऊन त्याची साल काढून टाका. गर काढून छोटे तुकडे करा. बिया काढून टाका.
2. आंब्याचे तुकडे एका भांड्यात ठेवा. त्यावर कोकम (किंवा आंब्याच्या चिंचेचा रस) आणि हळद टाका.
3. भांड्यात सुमारे १.५ ते २ कप पाणी घाला. आंबे बुडतील इतके पाणी पुरेसे.
4. भांडे भट्टीवर ठेवा आणि मध्यम आचेवर आंबे मऊ होईपर्यंत शिजवा. साधारण १०-१२ मिनिटे लागतील. आंबे शिजू लागले की ते स्वतःच चुरचुरित होऊ लागतात.

पायरी २: मसाला पेस्ट तयार करणे

1. एका ब्लेंडर जारमध्ये बारीक चिरलेला नारळ आणि लाल मिरची घ्या.
2. थोडे पाणी (सुमारे १/४ कप) घालून गुळगुळीत पेस्ट बनवून घ्या. पेस्ट खूप घनदार ठेवू नका.

पायरी ३: चटणी एकत्र करणे

1. एकदा आंबे पूर्णपणे शिजून मऊ झाले की, आच मंद करा.
2. ब्लेंड केलेला नारळ-मिरची पेस्ट कढईत घाला. चांगले मिक्स करून घ्या.
3. आता मीठ टाका. चवीत आंबटपणा आणि गोडी यांचे संतुलन तपासा. आवश्यक वाटल्यास थोडा गूळ घालू शकता. गूळ घातल्यास तो विरघळेपर्यंत ढवळा.
4. हे मिश्रण आणखी ५-७ मिनिटे उकळू द्या. चटणी घनदार होईल. ती खूप जाड झाल्यास थोडे पाणी घालून इच्छित पातळी करून घ्या. चटणीची consistency सूपपेक्षा जाड पण रस्सापेक्षा पातळ अशी असावी.

पायरी ४: फोडणी (तडका/तऱ्हा) देणे

1. एका लहान पॅनमध्ये २ टेबलस्पून तेल गरम करा.
2. तेल गरम झाल्यावर त्यात मोहरी घाला. मोहरी फुटू लागेपर्यंत थोडा परता.
3. आता त्यात बारीक चिरलेला कांदा घाला. कांदा थोडा करपून सुवासिक होईपर्यंत परता.
4. शेवटी, कापलेली हिरवी मिरची आणि कढीपत्ता घाला, २ सेकंद फोडणी द्या.
5. ही गरम गरम फोडणी तयार झालेल्या आंब्याच्या चटणीवर ओतून द्या. झाकण ठेवून २ मिनिटे विसावू द्या जेणेकरून फोडणीचा सुगंध चटणीमध्ये मुरेल.

सर्व्ह करा: गरम गरम भाताबरोबर ही चटणी सर्व्ह करा. काही लोक तूप मिसळलेल्या भाताबरोबर खातात.

मंगळुरी आंब्याची चटणी सर्व्ह करण्याचे क्लासिक मार्ग

ही चटणी एक साइड डिश म्हणून खाल्ली जाते. ती एकमेव डिश नाही.

• भात आणि दाल (तोवरण/सांबार) बरोबर: हे क्लासिक कॉम्बिनेशन आहे. घट्ट शिजवलेला भात, एक बशी पिवळी डाळ आणि एक मोठा चमचा ही आंब्याची चटणी. तीनही एकत्र मिसळून खावी.
• रसम/सारू बरोबर: दक्षिणेतील रसम (मिरची-टोमॅटोची पातळ सूप) आणि भाताबरोबरही ही चटणी छान जाते.
• तूप-भात बरोबर: फक्त भातात तूप आणि मीठ घालून त्याबरोबर ही चटणी खूप चांगली लागते.
• दह्याबरोबर: काही लोक थोडी चटणी दह्यात मिसळून देखील खातात.

आरोग्यदायी फायदे (हेल्थ बेनिफिट्स)

ही चटणी केवळ चवदारच नाही तर आरोग्यासाठीही चांगली आहे.

• आंबा: पिकलेला आंबा विटॅमिन ए, सी आणि फायबरचा उत्तम स्रोत आहे. तो रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवतो आणि पचनास मदत करतो.
• नारळ: नारळामध्ये चांगले चरबी, फायबर आणि लोह, सेलेनियम सारखे खनिजे असतात. ते शरीराला ऊर्जा देते.
• कोकम: कोकम हे एक उत्कृष्ट कूलंट (थंडावा आणणारे) आहे. उन्हाळ्यात शरीराचे तापमान राखण्यास मदत करते. ते वजन कमी करण्यास आणि कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करण्यास देखील मदत करू शकते.
• मोहरी: मोहरीमध्ये अँटी-इन्फ्लेमेटरी गुणधर्म असतात. ती पचनास हितकारक आहे.

महत्वाचे टिप्स आणि सामान्य चुका टाळण्यासाठी मार्गदर्शन

• आंब्याची निवड: गोड आंबा निवडा. जर आंबा आंबट किंवा कच्चा असेल तर चटणीचा स्वाद बिघडेल. जर आंबा पुरेसा गोड नसेल तर गूळ घालून संतुलन साधावे लागेल.
• नारळ: ताजे नारळ सर्वोत्तम. तयार केलेली कोपरा नारळ वापरू शकता, पण त्यामुळे ताजेपणाची चव येणार नाही. नारळाचा पेस्ट जास्त बारीक करू नका, त्यामुळे तेल सुटू शकते.
• आंबटपणा: चटणीत आंबटपणा कोकम किंवा चिंचेपासून येतो. लिंबू रस वापरू नका. लिंबूचा आंबटपणा वेगळा असतो आणि तो या चटणीशी जमत नाही.
• फोडणी: मोहरी आणि कांद्याची फोडणी देणे कधीही वगळू नका. हा या डिशचा आत्मा आहे. कांदा पूर्णपणे परतल्याशिवाय उतरवू नका.
• जास्त शिजवणे: चटणी तयार झाल्यानंतर ती फार वेळ उकळू देऊ नका. त्यामुळे आंब्याची गोडी आणि रंग बदलू शकतो.

सामान्य प्रश्न आणि त्यांची निराकरणे

• चटणी पातळ झाली तर? थोडा बारीक चिरलेला नारळ किंवा १ टीस्पून भरडलेले पोहे (अवले) घालून २ मिनिटे शिजवा. ते ग्रॅव्ही घन करेल.
• चटणी खूप गोड झाली तर? आणखी १-२ लाल मिरची वेगळ्याशा थोड्या पाण्यात ब्लेंड करून घाला. किंवा थोडा आंबट दही फेटून घालू शकता (पण हे ट्रेडिशनल नाही).
• मी शाकाहारी/व्हेगन आहे, हे डिश आहे का? होय, हे डिश १००% शाकाहारी (व्हेगन) आहे. त्यात कोणतीही प्राणिज उत्पादने नाहीत.
• हे डिश किती दिवस टिकते? रेफ्रिजरेटरमध्ये एअरटाइट जारमध्ये ठेवल्यास ते २-३ दिवस चांगले टिकते. फ्रीज करू नका.

उन्हाळ्याचा एक वेगळा आंबा अनुभव

मंगळुरी पिकलेल्या आंब्याची चटणी हे उन्हाळ्यातील आंब्याच्या समृद्ध वैभवाचा एक वेगळा आणि सुंदर प्रकार आहे. हे डिश सिद्ध करते की पिकलेल्या गोड आंब्याचा उपयोग केवळ मिठाई आणि पेयांसाठीच नव्हे, तर एका पौष्टिक, चवदार आणि संपूर्ण जेवणाचा भाग म्हणूनही होऊ शकतो. ही रेसिपी अत्यंत सोपी आहे आणि फार कमी साहित्यात तुमच्या जेवणाला एक नवीन आयाम देऊ शकते. तर ह्या उन्हाळ्यात, फक्त आंबा पणीर किंवा रसापुरते मर्यादित न राहता, हा मंगळुरी प्रयोग नक्की करून पहा. तुमच्या कुटुंबाला ही गोड-तिखट-आंबट चव नक्कीच आवडेल. स्वादिष्ट जेवण करा!

(FAQs)

१. मला ताजे नारळ सहज उपलब्ध नाही, मी काय वापरू शकतो?
तुम्ही कोपरा नारळ (ग्रॅटेड कोकोनट) वापरू शकता. ते वापरण्यापूर्वी थोडे गरम पाणी घालून १० मिनिटे मऊ होऊ द्या. मात्र, कोरडे नारळ पावडर वापरू नका, त्यामुळे चटणीचा स्वाद आणि texture बदलतील.

२. मी तिखट कमी असलेले डिश पसंत करतो. लाल मिरची कमी करू शकतो का?
होय, नक्कीच. तुमच्या आवडीनुसार २-३ मिरची वापरा. पण लक्षात ठेवा की, तिखटपणा, गोडपणा आणि आंबटपणा यांचे त्रिकोणी संतुलन या डिशचे वैशिष्ट्य आहे. तिखटपणा पूर्णपणे काढून टाकल्यास स्वादात कमीपणा येऊ शकतो.

३. हे डिश बनवल्यानंतर काही तासांनी खूप घन होते. हे ठीक आहे का?
होय, हे सामान्य आहे. नारळ आणि आंबा शिजल्यानंतर घनरूप होतात. सर्व्ह करण्यापूर्वी, फक्त थोडे गरम पाणी घालून ढवळून घ्या. ते पुन्हा योग्य consistency मध्ये येईल.

४. मी हे डिश प्रेशर कुकरमध्ये करू शकतो का?
होय. आंबे, कोकम, हळद आणि पाणी प्रेशर कुकरमध्ये घ्या. १ शिटी द्या. प्रेशर सोडून उघड्यानंतर, नारळ-मिरची पेस्ट घाला, उकळून आणा आणि शेवटी फोडणी द्या. यामुळे वेळ वाचेल.

५. मी हिरव्या आंब्यापासून हीच रेसिपी करू शकतो का?
तुम्ही करू शकता, पण मग ती मंगळुरी स्टाईल न राहता एक वेगळीच चटणी होईल. हिरवा आंबा आंबट असल्यामुळे तुम्हाला गूळ जास्त प्रमाणात घालावा लागेल. चव अगदी वेगळी आणि आंबट-गोड असेल. ती पण छान लागते, पण ती मूळ रेसिपी नाही.