मराठवाड्याला नवा रेल्वे विभाग? राज्यसभेत भागवत कराडांची घणाघाती मागणी

राज्यसभेत डॉ. भागवत कराड यांनी छत्रपती संभाजीनगरला स्वतंत्र रेल्वे विभाग, संभाजीनगर–CSMT नवी वंदे भारत आणि संभाजीनगर–कन्नड–चाळीसगाव, पैठण–बीड–सोलापूरसह महत्त्वाच्या मार्गांना तत्काळ मान्यता द्यावी, अशी ठाम मागणी केली.

संभाजीनगर–CSMT नवी वंदे भारत एक्सप्रेस? कराडांच्या मागणीने रेल्वे मंत्रालयावर दबाव

‘रेल्वेचा स्वतंत्र विभाग घोषित करा, नवीन वंदे भारत एक्सप्रेस द्या’, भागवत कराड यांची राज्यसभेत मागणी

मुंबई / नवी दिल्ली : मराठवाड्याच्या रेल्वे विकासाला नवं वळण देणारी महत्त्वाची मागणी भाजपचे राज्यसभा खासदार डॉ. भागवत कराड यांनी संसदेत मांडली आहे. छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद) रेल्वेला स्वतंत्र विभागाचा दर्जा द्यावा आणि छत्रपती संभाजीनगर–छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस (CSMT, मुंबई) या दरम्यान नवी वंदे भारत एक्सप्रेस सुरू करावी, अशी ठोस मागणी त्यांनी राज्यसभेत केली.​

भागवत कराड म्हणाले की, मराठवाड्यातील रेल्वे पायाभूत सुविधांकडे दीर्घकाळ दुर्लक्ष झाले. छत्रपती संभाजीनगर हेरिटेज, इंडस्ट्रियल आणि पर्यटनदृष्ट्या देशभरात वेगळं स्थान असतानाही नांदेड विभागात असल्यामुळे या भागाकडे दुय्यम दृष्टीकोनातून पाहिले जाते. त्यामुळेच छत्रपती संभाजीनगरला स्वतंत्र रेल्वे विभाग (डिव्हिजन) देणे आणि इथून नवीन मार्ग विकसित करणे हा काळाचा गंभीर प्रश्न आहे.​

पर्यटन राजधानी संभाजीनगर आणि रेल्वेची गरज

डॉ. कराड यांनी सभागृहात सांगितले की, छत्रपती संभाजीनगरला महाराष्ट्राची पर्यटन राजधानी म्हटले जाते. अजिंठा-वेरूळ लेणी, कैलास मंदिर, देवगिरी किल्ला, बीबी का मकबरा, पानचक्की यांसारख्या जागतिक दर्जाच्या वारसा स्थळांमुळे दरवर्षी देश-विदेशातून लाखो पर्यटक या भागात येतात. एवढ्या मोठ्या पर्यटन वहातुकीसाठी हायस्पीड आणि आधुनिक रेल्वे सेवा अत्यावश्यक आहे.​

यासोबत दिल्ली–मुंबई इंडस्ट्रियल कॉरिडॉर (DMIC) अंतर्गत शेंद्रा-बिडकीन औद्योगिक क्षेत्रात जवळपास एक लाख कोटी रुपयांची गुंतवणूक सुरू असल्याचे त्यांनी अधोरेखित केले. या प्रकल्पांमुळे हजारो उद्योग, वेअरहाऊस, लॉजिस्टिक पार्क आणि रोजगार निर्मिती होणार आहे. अशा वेळी मालवाहतूक आणि प्रवासी वाहतुकीला वेग देण्यासाठी प्रगत रेल्वे नेटवर्कची गरज अधिक तीव्रतेने भासते, असे कराड यांनी स्पष्ट केले.​

स्वतंत्र रेल्वे विभागाची मागणी नेमकी काय?

डॉ. कराड यांनी मागणी केली की छत्रपती संभाजीनगरसाठी स्वतंत्र रेल्वे विभाग घोषित करताना मराठवाड्यातील काही महत्त्वाचे जिल्हे आणि मार्ग या विभागात आणावेत. सध्याच्या नांदेड विभागाच्या संसाधनांमध्ये मराठवाड्याचे प्रश्न हरवून जातात, असा स्थानिकांचा सूर आहे. रेल्वे विषयक कार्यकर्ते आणि व्यापाऱ्यांनीही अनेक वर्षांपासून संभाजीनगर-केद्रित डिव्हिजनची मागणी केली आहे. या नव्या विभागामुळे प्रशासकीय निर्णय स्थानिक पातळीवर जलद होतील, तक्रारी तत्परतेने सोडवल्या जातील आणि नवीन प्रकल्पांना गती मिळेल, असा कराड यांचा युक्तिवाद आहे.​

नवीन वंदे भारत एक्सप्रेसची मागणी

सध्या सुरू असलेली वंदे भारत सेवा छत्रपती संभाजीनगर–नांदेड मार्गावर वाढवून चालवली जाते. त्यामुळे संभाजीनगर–मुंबई प्रवासी आणि व्यावसायिकांना सोयीची, वेळ वाचवणारी थेट प्रीमियम सेवा मिळत नाही. विद्यमान मार्गामुळे वेळापत्रक बदलले असून, संभाजीनगरातून मुंबईला जाणाऱ्यांना जोडगाड्या किंवा साध्या एक्सप्रेसवर अवलंबून राहावे लागते.​

डॉ. कराड यांनी स्पष्टपणे सांगितले की, छत्रपती संभाजीनगर–CSMT दरम्यान स्वतंत्र नवी वंदे भारत एक्सप्रेस सुरू करावी. यासाठी संभाजीनगर स्थानकात पीट लाईन आणि सिक (sick) लाईनचे काम पूर्ण झाले असल्याने तांत्रिकदृष्ट्या कोणताही अडथळा नाही. सकाळी संभाजीनगरातून लवकर सुटून दुपारी/सायंकाळी मुंबई गाठणारी आणि रात्री पुन्हा परतीची सोयीची वेळ असलेली वंदे भारत सेवा मिळाल्यास व्यापार, उद्योग, शिक्षण, आरोग्य आणि पर्यटन या सर्वच क्षेत्रांना मोठा फायदा होईल, असा त्यांचा दावा आहे.​

नवीन रेल्वेमार्गांसाठी तातडीची मान्यता आवश्यक

राज्यसभेत कराड यांनी संभाजीनगरला उत्तर आणि दक्षिण भारताशी जोडणाऱ्या काही महत्त्वाच्या प्रस्तावित मार्गांचा मुद्दा ठळकपणे मांडला.

त्यातील प्रमुख मार्ग असे :

• संभाजीनगर–कन्नड–चाळीसगाव : हा मार्ग पूर्ण झाल्यास संभाजीनगर थेट जळगाव व पुढे भुसावळ–इटारसीमार्गे उत्तर भारताशी अधिक वेगवान रेल्वे कनेक्टिव्हिटीने जोडला जाईल. याचा लाभ यात्रेकरू, व्यापारी तसेच कृषी मालवाहतूक यांना होईल.​
• संभाजीनगर–पैठण–बीड–सोलापूर : मराठवाड्यातील धार्मिक, ऐतिहासिक आणि कृषी पट्ट्याला जोडणारा हा कॉरिडॉर अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो. पैठणच्या पैठण धरण परिसरातून, बीडसारख्या जिल्ह्यांतून आणि पुढे सोलापूरपर्यंत नवीन रेल्वेमार्ग तयार झाला तर मध्य महाराष्ट्र ते दक्षिण महाराष्ट्र रेल्वे प्रवासाचा चेहरामोहरा बदलेल. या मार्गाला तातडीची मान्यता द्यावी, अशी कराड यांनी मागणी केली.​
• संभाजीनगर–अहिल्यानगर–पुणे : हा मार्ग औद्योगिक तसेच उत्तर-दक्षिण भारताला जोडणारा स्पाईन समजला जातो. कराड यांनी सभागृहाला कळवले की या मार्गाचे सर्व्हेक्षण पूर्ण झाले आहे. परळी–बीड–अहिल्यानगर प्रकल्पाचा विस्तार करत पुढे पुणे आणि नंतर मुंबईपर्यंत रेल्वे लाइन जोडण्याचे संकेत यापूर्वी राज्यातील नेतृत्वाकडून दिले गेले आहेत. यामुळे मराठवाडा आणि पश्चिम महाराष्ट्र यांच्यातील अंतर कमी होईल आणि लॉजिस्टिक्स खर्चातही बचत होईल.​

हे सर्व मार्ग पूर्ण झाल्यास मराठवाडा विभागात एकूण १००० किमीहून अधिक नवीन रेल्वे नेटवर्क तयार होईल, अशी माहिती नुकत्याच प्रसिद्ध झालेल्या अधिकृत आकडेवारीत नमूद आहे.

मार्ग / निर्णय – अपेक्षित परिणाम :

• स्वतंत्र संभाजीनगर रेल्वे विभाग
  • स्थानिक पातळीवर तातडीने निर्णय
  • प्रकल्पांच्या मंजुरी व अंमलबजावणीला गती
  • प्रवासी सेवा आणि मालवाहतूक सुधारणा​
• संभाजीनगर–CSMT नवी वंदे भारत
  • मुंबई–मराठवाडा प्रवासवेळ कमी
  • पर्यटन आणि उद्योगांना थेट फायदा
  • एअर ट्रॅव्हलवरील अवलंबित्व काही प्रमाणात कमी​
• संभाजीनगर–कन्नड–चाळीसगाव मार्ग
  • उत्तर भारताशी थेट, वेगवान रेल्वे जोडणी
  • बुलढाणा, जळगाव, मराठवाडा कृषी पट्ट्याला बाजारपेठांशी चांगलं कनेक्शन​
• संभाजीनगर–पैठण–बीड–सोलापूर मार्ग
  • धार्मिक, कृषी आणि औद्योगिक पट्ट्याला एकत्र जोडणारा कॉरिडॉर
  • मालवाहतूक आणि प्रवासी दोन्हींसाठी नवे पर्याय​
• संभाजीनगर–अहिल्यानगर–पुणे मार्ग
  • उत्तर-दक्षिण मालवाहतुकीचा नवा कॉरिडॉर
  • परळी–बीड–अहिल्यानगर प्रकल्पाशी समन्वय, भविष्यात मुंबईपर्यंत विस्तार​

केंद्र सरकारकडून सकारात्मक निर्णयाची अपेक्षा

डॉ. कराड यांनी स्पष्ट शब्दांत सांगितले की, मराठवाड्याच्या सर्वांगीण विकासासाठी रेल्वे हा सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे. उद्योग, शेती, पर्यटन, शिक्षण, आरोग्य या सर्व क्षेत्रांवर त्याचा थेट परिणाम होतो. त्यामुळे केंद्र सरकारने छत्रपती संभाजीनगरला स्वतंत्र रेल्वे विभागाचा दर्जा देणे, नवी वंदे भारत सेवा सुरू करणे आणि प्रस्तावित मार्गांना मान्यता देणे हा केवळ स्थानिक मागणीचा प्रश्न नाही, तर राष्ट्रीय पातळीवरील कनेक्टिव्हिटी सुधारणेचा भाग आहे.​

रेल्वे मंत्रालय आणि रेल्वे बोर्डाने या सर्व मागण्यांकडे सकारात्मक दृष्टीकोनातून पाहून तातडीने निर्णय घ्यावेत, अशी अपेक्षा कराड यांनी व्यक्त केली. सोशल मीडियावरही या मागण्यांना मोठा लोकसमर्थन मिळत असल्याचे स्थानिक पेजेस आणि रेल्वे कार्यकर्त्यांच्या पोस्टवरून दिसून येते.​

५ FAQs

प्रश्न १ : छत्रपती संभाजीनगरला स्वतंत्र रेल्वे विभाग का मागितला जातोय?
उत्तर : नांदेड विभागात असताना मराठवाड्याच्या गरजांकडे सातत्याने दुर्लक्ष झाल्याची भावना आहे. स्थानिक प्रकल्पांना गती, तक्रारींचे निराकरण आणि प्रशासकीय स्वायत्ततेसाठी स्वतंत्र विभागाची मागणी केली जात आहे.​

प्रश्न २ : नवीन वंदे भारत एक्सप्रेस कोणत्या मार्गावर मागितली आहे?
उत्तर : छत्रपती संभाजीनगर–छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस (CSMT, मुंबई) या दरम्यान थेट नवी वंदे भारत सेवा सुरू करण्याची मागणी डॉ. भागवत कराड यांनी राज्यसभेत केली.​

प्रश्न ३ : संभाजीनगर–कन्नड–चाळीसगाव मार्गाचे महत्त्व काय?
उत्तर : हा मार्ग संभाजीनगरला चाळीसगावमार्गे उत्तर भारताशी जोडणारा महत्त्वाचा कॉरिडॉर ठरू शकतो. यामुळे प्रवासी आणि मालवाहतूक दोन्हींसाठी नवी, लहान अंतराची पर्यायी जोडणी उपलब्ध होईल.​

प्रश्न ४ : संभाजीनगर–पैठण–बीड–सोलापूर मार्गातून काय लाभ होईल?
उत्तर : मराठवाड्यातील धार्मिक स्थळे, कृषी पट्टा आणि औद्योगिक शहरांना एका साखळीत जोडणारा हा मार्ग असून, बीड आणि सोलापूरसारख्या जिल्ह्यांचा रेल्वे नकाशा बदलू शकतो.​

प्रश्न ५ : संभाजीनगर–अहिल्यानगर–पुणे मार्गाची सध्याची स्थिती काय आहे?
उत्तर : या मार्गाचे सर्व्हेक्षण पूर्ण झाले असल्याची माहिती डॉ. कराड यांनी सभागृहात दिली असून, तो उत्तर-दक्षिण भारताला जोडणारा महत्त्वाचा औद्योगिक मार्ग ठरू शकतो.