वारंवार बिबट्याचं दर्शन, पशुधनावर हल्ले… शेवटी पिंजऱ्यात अडकली ‘ती’ मादी!

तळेगाव ढमढेरे (शिरूर) येथील जगताप वस्ती परिसरात वारंवार दिसणाऱ्या आणि पशुधनावर हल्ले करणाऱ्या मादी बिबट्याला वनविभागाने पिंजऱ्यात जेरबंद केले. साधारण अडीच वर्षांच्या या बिबट्याला तपासणीसाठी माणिकडोह निवारा केंद्रात हलवले असून नागरिकांनी दिलासा व्यक्त केला.

तळेगाव ढमढेरेत मादी बिबट्या जेरबंद! जगताप वस्तीचा थरार कसा थांबला?

तळेगाव ढमढेरे (ता. शिरूर, जि. पुणे) परिसरात गेल्या काही दिवसांपासून बिबट्याच्या सततच्या दर्शनामुळे आणि पाळीव जनावरांवर होणाऱ्या हल्ल्यांमुळे नागरिकांमध्ये प्रचंड भीतीचं वातावरण निर्माण झालं होतं. खास करून जगताप वस्ती आणि चौधरी वस्ती परिसरात रात्रीच्या सुमारास बिबट्या दिसत असल्याच्या अनेक तक्रारी वनविभागाकडे पोहोचत होत्या. शेवटी शिरूर वनविभागाच्या पथकाने राबवलेल्या नियोजनबद्ध कारवाईत जगताप वस्तीतील शिवराज जगताप यांच्या शेतात लावलेल्या पिंजऱ्यात एक मादी प्रवर्गातील बिबट्या जेरबंद झाली असून नागरिकांनी यामुळे मोठा दिलासा व्यक्त केला आहे.​

जगताप वस्तीतील भीतीचं वातावरण आणि पिंजरा लावण्याचा निर्णय

अधिकारी आणि स्थानिकांच्या माहितीनुसार, तळेगाव ढमढेरे–जगताप वस्ती, चौधरी वस्ती, ढमढेरे वस्ती आणि साळू माळी वस्ती परिसरात मागील काही आठवड्यांपासून बिबट्याचे दिवस–रात्र दर्शन होत होते. काही ठिकाणी पाळीव जनावरांवर – विशेषतः वासरे आणि शेळ्या – हल्ले होऊन नुकसान झाले होते. शिरूर वनविभागाकडे याबाबत वारंवार तक्रारी आल्यानंतर वनपरिक्षेत्र अधिकारी निळकंठ गव्हाणे यांच्या मार्गदर्शनाखाली जगताप वस्तीतील शेतकऱ्यांच्या मदतीने शिवराज जगताप यांच्या शेतीत मोठा लोखंडी पिंजरा लावण्याचा निर्णय घेण्यात आला. पिंजऱ्यात बिबट्याला आकर्षित करण्यासाठी नेहमीप्रमाणे खाद्याचा आमिष ठेवण्यात आले होते.​

बिबट्या पिंजऱ्यात कसा अडकला? सकाळची ‘थरारक’ घटना

मंगळवारी सकाळच्या सुमारास त्याच परिसरातील शेतकरी गजानन जगताप आपले शेत पाहण्यासाठी गेले असता त्यांना पिंजऱ्याजवळ काही हालचाल जाणवली. जवळ जाऊन पाहिले असता पिंजऱ्यात एक बिबट्या अडकलेला दिसला. ही माहिती त्यांनी लगेचच शिरूर वनपरिक्षेत्र अधिकारी निळकंठ गव्हाणे यांना दिली. काही मिनिटांतच वनपरिमंडळ अधिकारी गौरी हिंगणे, नियतक्षेत्र वनअधिकारी प्रमोद पाटील, वन्यजीव बचाव पथकाचे शेरखान शेख, वैभव निकाळजे, अमोल कुसाळकर, परमेश्वर दहीरे यांच्यासह पथक घटनास्थळी पोहोचले. परिसरात मोठी गर्दी होत नाही याची विशेष काळजी घेत, नियमावलीनुसार पिंजऱ्याचे कवाड अडकवून, बिबट्याला शांत ठेवण्याच्या दृष्टीने आवश्यक उपाययोजना करण्यात आल्या.​

सुरक्षित ताबा आणि माणिकडोह बिबट निवारा केंद्रात स्थलांतर

अमोल ढमढेरे, वैभव ढमढेरे, पोपट जगताप, गजानन जगताप, बालाजी पसारे, धनराज सोनटक्के, दादाभाऊ भुजबळ, माजी उपसरपंच विजय ढमढेरे आदी स्थानिक ग्रामस्थांच्या उपस्थितीत वनविभागाच्या पथकाने बिबट्याला सुरक्षितरीत्या ताब्यात घेतलं. वनपरिक्षेत्र अधिकारी निळकंठ गव्हाणे यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, हा बिबट्या साधारण अडीच वर्षांचा असून तो मादी प्रवर्गातील आहे. प्राथमिक तपासणीत तो बाह्यदृष्ट्या जखमी नसून पूर्णपणे स्वस्थ दिसत असल्याने पुढील वैद्यकीय तपासणी करून त्याला जुन्नर तालुक्यातील माणिकडोह बिबट निवारा केंद्रात हलवण्यात येणार आहे. जुण्णर विभागातील हे केंद्र पश्चिम महाराष्ट्रातील बिबटे जेरबंद झाल्यानंतर त्यांच्यासाठी महत्त्वाचा आश्रयस्थळ म्हणून ओळखले जाते.​

तळेगाव ढमढेरे–शिरूर परिसरातील मानवी–वन्यजीव संघर्षाची पार्श्वभूमी

शिरूर आणि जुन्नर तालुक्यांत मानवी–बिबट संघर्ष मोठ्या प्रमाणात वाढलेला आहे. ऊस शेती, जलसिंचन प्रकल्प आणि मानवी वस्ती जवळ वन्य प्राण्यांच्या हालचाली वाढल्यामुळे बिबट्यांचे मनुष्यवस्ती जवळ वारंवार दर्शन होऊ लागले आहे. गेल्या काही महिन्यांत जुन्नर विभागात बिबट्यांच्या हल्ल्यात दोन मुलांसह अनेक जणांचा मृत्यू झाला असून, महिलांवर आणि बालकांवर हल्ल्यांच्या घटनांमुळे नागरिकांमध्ये रोष पसरला आहे. या पार्श्वभूमीवर वनविभागाने माणिकडोह लेपर्ड रेस्क्यू सेंटरचा विस्तार, विशेष बिबट संरक्षण पथक, जास्तीचे पिंजरे, कॅमेरा ट्रॅप आणि जनजागृती कार्यक्रम यांसारख्या उपाययोजना सुरू केल्या आहेत. नुकत्याच जाहीर झालेल्या आकडेवारीनुसार, २०२५ मध्ये जुण्णर विभागात ६८ हून अधिक बिबट्यांना जेरबंद करून उपचार किंवा पुनर्वसनासाठी हलवण्यात आले आहे.​

टेबल: तळेगाव ढमढेरे – बिबट्या प्रकरणाची झलक

अजूनही ५–६ बिबटे असल्याची शक्यता; स्थानिकांची नवी मागणी

वनपरिक्षेत्र अधिकारी आणि स्थानिकांच्या मते, सद्यस्थितीत तळेगाव ढमढेरे आणि आसपासच्या वस्तीत अजूनही अंदाजे पाच ते सहा बिबटे वावरत असल्याची शक्यता नाकारता येत नाही. पाळीव प्राण्यांवर झालेल्या हल्ल्यांची संख्या, रात्री कॅमेऱ्यात दिसणाऱ्या हालचाली आणि पावसाळ्यानंतरची ऊस शेती यामुळे हा निष्कर्ष काढला जात आहे. ॲड. अजिंक्य ढमढेरे यांनी वनविभागाला तातडीने आणखी पिंजरे लावण्याची, कॅमेरा ट्रॅप वाढवण्याची आणि गावांमध्ये जनजागृती मोहीम राबवण्याची लिखित मागणी केली आहे. त्यांचा आग्रह आहे की, केवळ बिबट्यांना जेरबंद करण्यापेक्षा लोकांना सुरक्षित वर्तनाचे प्रशिक्षण, शाळांमधून जागरूकता, रात्री अनावश्यक बाहेर न जाण्याच्या सूचना यावर भर द्यावा.​

मानवी–बिबट सहजीवनासाठी आवश्यक उपाय

तज्ज्ञांचे मत आहे की, बिबट्यांना पूर्णपणे संपवणे हा उपाय नसून, नियोजित सहजीवन धोरण गरजेचे आहे. त्यासाठी काही उपाय सुचवले जातात:

• ऊस आणि दाट पिकांमध्ये नियमित सर्च ऑपरेशन आणि कॅमेरा ट्रॅप
• रात्री मुलांना, वृद्धांना एकटे बाहेर न जाण्याविषयी सूचना
• पाळीव जनावरांसाठी सुरक्षित गोठे, लोखंडी जाळी
• जेरबंद प्राण्यांना वेळेवर माणिकडोहसारख्या केंद्रात हलवणे
• गावोगावी वनविभाग–स्थानिक संवाद समित्या स्थापन करणे

जुण्णर–शिरूर विभागात असे उपाय सुरू असले तरी घटनांची संख्या पाहता आणखी आक्रमक धोरण आणि निधी आवश्यक असल्याचे स्थानिकांकडून वारंवार मांडले जात आहे.​

५ FAQs

प्रश्न १: बिबट्या नेमका कुठे पकडला गेला?
उत्तर: तळेगाव ढमढेरे येथील जगताप वस्तीमध्ये शिवराज जगताप यांच्या शेतात लावलेल्या पिंजऱ्यात मादी बिबट्या जेरबंद झाली.​

प्रश्न २: हा बिबट्या कोणत्या वयाचा आणि कोणत्या प्रवर्गातील होता?
उत्तर: वनपरिक्षेत्र अधिकारी निळकंठ गव्हाणे यांच्या मते, हा साधारण अडीच वर्षांचा मादी प्रवर्गातील बिबट्या होता.​

प्रश्न ३: पुढे या बिबट्याला काय करण्यात आले?
उत्तर: प्राथमिक तपासणी आणि वैद्यकीय चाचणीनंतर त्याला जुन्नरजवळील माणिकडोह बिबट निवारा केंद्रात हलवण्यात आले.​

प्रश्न ४: तळेगाव ढमढेरे परिसरात अजूनही बिबटे आहेत का?
उत्तर: ढमढेरे, जगताप, साळू माळी आणि चौधरी वस्ती परिसरात अजून ५–६ बिबटे असावेत असा अंदाज वनविभाग आणि स्थानिकांनी व्यक्त केला आहे.​

प्रश्न ५: स्थानिक नागरिकांची वनविभागाकडे काय मागणी आहे?
उत्तर: ॲड. अजिंक्य ढमढेरे आणि ग्रामस्थांनी आणखी पिंजरे लावणे, कॅमेरा ट्रॅप वाढवणे, जनजागृती मोहीम आणि सुरक्षाव्यवस्था मजबूत करण्याची मागणी केली आहे.​