ऑपरेशन सिंदूरवरून राजकीय वाद पेटला! पृथ्वीराज चव्हाण मागे हटायला तयार नाहीत का?

काँग्रेस नेते पृथ्वीराज चव्हाण यांच्या “ऑपरेशन सिंदूरच्या पहिल्या दिवशी भारत हरला” या वक्तव्यावरून प्रचंड वाद निर्माण झाला असून त्यांनी माफी मागण्यास ठाम नकार दिला आहे

“इंडिया डे-1 ला हरला” विधानावरून वाद वाढला, काँग्रेसचे पृथ्वीराज चव्हाण माफीला ठाम नकार

 एक वक्तव्य आणि संपूर्ण देशात पेटलेला वाद

महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री आणि काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते पृथ्वीराज चव्हाण यांनी केलेल्या एका वक्तव्यामुळे ऑपरेशन सिंदूरवर जबरदस्त राजकीय वाद पेटला आहे. त्यांनी एका कार्यक्रमात बोलताना दावा केला की ऑपरेशन सिंदूरच्या पहिल्याच दिवशी भारताचा पराभव झाला, भारतीय विमानं पाडली गेली आणि भारतीय हवाई दल पूर्णपणे जमिनीवर खिळून बसलं होतं. या विधानानंतर भाजपने काँग्रेसवर सेनेचा अपमान केल्याचा गंभीर आरोप करत जबरदस्त हल्ला चढवला, तर चव्हाण यांनी मात्र “मी काही चुकीचं बोललो नाही, माफी मागण्याचा प्रश्नच नाही” असे ठाम म्हणत आपला पवित्रा बदलण्यास नकार दिला.​

हे सर्व नेमकं काय प्रकरण आहे, ऑपरेशन सिंदूरमध्ये खरंच काय झालं, दोन्ही बाजू कोणते दावे करत आहेत आणि या सगळ्याचा भारतीय राजकारणावर काय परिणाम होऊ शकतो – हा संपूर्ण राजकीय संदर्भ समजून घेणं गरजेचं आहे.​

ऑपरेशन सिंदूर नेमकं काय आहे?

ऑपरेशन सिंदूर हा भारताने २२ एप्रिलला जम्मू-काश्मीरमधील पहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यानंतर पाकिस्तान आणि पाकिस्तान अधिकृत काश्मीरमधील दहशतवादी तळांवर केलेला मोठ्या प्रमाणात लष्करी प्रत्युत्तरात्मक हवाई आणि क्षेपणास्त्र हल्ला होता. सरकारी आणि संरक्षण क्षेत्रातील अधिकृत माहितीनुसार, या ऑपरेशनमध्ये भारताने पाकिस्तान व पीओकेमधील किमान नऊ दहशतवादी तळ पूर्णपणे नष्ट केले, त्याचबरोबर काही पाकिस्तानी लष्करी इन्फ्रास्ट्रक्चरवरही टार्गेटेड स्ट्राईक करण्यात आले.​

या हल्ल्यानंतर पाकिस्तानने शेकडो ड्रोन, क्रूज मिसाईल्स आणि विविध प्रकारचे प्रोजेक्टाइल वापरून भारतातील सैनिकी ठिकाणे आणि नागरी केंद्रांवर मोठ्या प्रमाणात हल्ला करण्याचा प्रयत्न केला, परंतु भारताच्या एयर डिफेन्स सिस्टीमने बहुतेक हल्ले हवेतीलच निष्प्रभ केले आणि जे काही क्षेपणास्त्र किंवा ड्रोन लक्ष्यापर्यंत पोहोचले त्यांनीही फार नुकसान केल्याचे अधिकृतरीत्या मान्य केलेले नाही. भारतीय वायुदल प्रमुख एअर चीफ मार्शल ए. पी. सिंग यांनी सार्वजनिकरीत्या सांगितले की पाकिस्तानचे किमान चार फायटर जेट – अमेरिकन बनावटीचे F-16 आणि चिनी J-17 – भारतीय प्रिसिजन स्ट्राईकमुळे नष्ट झाले आणि पाकिस्तानचे रडार, कमांड अँड कंट्रोल सिस्टीम, रनवे आणि काही हॅंगर्स पंगू झाले.​

पाकिस्तानचे दावे आणि “प्रॉपगंडा”ची लढाई

या संपूर्ण संघर्षात पाकिस्तानची अधिकृत लाईन पूर्णपणे वेगळी दिसते. पाकिस्तान सरकार आणि त्यांचे अधिकृत प्रवक्ते सतत असा दावा करत आहेत की त्यांनी ऑपरेशन सिंदूरमध्ये भारताची किमान सहा लष्करी विमाने पाडली, त्यात भारताने नुकतीच खरेदी केलेली राफेल फायटर जेटही समाविष्ट आहे. मात्र भारतीय बाजूने आतापर्यंत अशा कोणत्याही नुकसानीची अधिकृत कबुली दिलेली नाही आणि भारतातील सुरक्षा स्रोतांनी पाकिस्तानचा हा दावा “बॅराज ऑफ लाईज”, म्हणजे खोट्यांचा भडिमार, असे म्हणून फेटाळून लावला आहे.​

एअर चीफ मार्शल सिंग यांनी देखील स्पष्ट शब्दांत सांगितले की पाकिस्तानकडून केले जाणारे “इंडियन राफेल पाडले” किंवा “सहा विमाने पाडली” असे दावे हे त्यांच्या अंतर्गत राजकारणासाठी केलेले प्रॉपगंडा आहेत, त्याला कोणताही विश्वसनीय पुरावा नाही. अशा परिस्थितीत, भारतात बहुतेक मुख्य प्रवाहातील राजकीय नेते आणि मीडिया ऑपरेशन सिंदूरकडे “स्ट्रॅटेजिक आणि टेक्नॉलॉजिकल सक्सेस” म्हणून पाहत होते, जोपर्यंत पृथ्वीराज चव्हाणांनी वेगळाच दावा करत वादाला तोंड फोडले नाही.​

पृथ्वीराज चव्हाण यांचे नेमके वक्तव्य काय होते?

काँग्रेसचे वरिष्ठ नेते आणि माजी मुख्यमंत्री पृथ्वीराज चव्हाण हे नुकतेच पुण्यातील एका कार्यक्रमात बोलत होते, जिथे त्यांनी ऑपरेशन सिंदूरबाबत अतिशय धक्कादायक असा दावा केला. त्यांनी म्हटले की ऑपरेशन सिंदूरच्या पहिल्याच दिवशी भारताचा पूर्ण पराभव झाला, भारतीय विमाने पाडली गेली, हवाई दल पूर्णपणे जमिनीवर होते आणि एकही विमान उडाले नाही. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, जर ग्वाल्हेर, भटिंडा किंवा सिरसा येथून कोणतेही विमान उड्डाण केले असते तर पाकिस्तानने ते पाडले असते, म्हणूनच भारतीय वायुदल जमिनीवरच ठेवण्यात आले.​

याच भाषणात त्यांनी आणखी एक वादग्रस्त मुद्दा मांडला – आधुनिक युद्धाचे स्वरूप पूर्णपणे बदलले आहे, यापुढच्या लढायांमध्ये पायदळाचा वापर फार मर्यादित राहणार आहे आणि ऑपरेशन सिंदूरदरम्यानही सैन्य एक किलोमीटरसुद्धा पुढे गेले नाही, हे लक्षात घेता १२ लाखांची मोठी सेना कायम ठेवण्याची आवश्यकता पुन्हा एकदा विचारात घ्यायला हवी. त्यांच्या या विधानातून ते संरक्षण धोरणाच्या पुनर्रचनेबद्दल बोलत होते, परंतु राजकीय स्तरावर याचे अर्थ लावले गेले “सेनेत कपात करण्याचे समर्थन” असा झाला.​

“मी काही चुकीचं बोललो नाही, माफी मागायचीच गरज नाही”

चव्हाण यांच्या या वक्तव्यावरून सोशल मीडियावर आणि राजकीय वर्तुळात जोरदार टीका सुरू झाली, मात्र स्वतः पृथ्वीराज चव्हाण मात्र मागे हटले नाहीत. माध्यमांनी त्यांना विचारले असता त्यांनी स्पष्ट शब्दात सांगितले की त्यांनी काहीही चुकीचे बोललेले नाही आणि त्यामुळे माफी मागण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. त्यांनी असेही नमूद केले की घटनेने त्यांना प्रश्न विचारण्याचा अधिकार दिला आहे आणि संविधान नागरिकांना व लोकप्रतिनिधींना सरकारच्या निर्णयांवर प्रश्न विचारण्याचे स्वातंत्र्य देते.​

यातून दोन स्तरांवर मेसेज गेला – एका बाजूला ते आपल्या माहिती/स्रोतांवर ठाम आहेत असे दाखवत होते, तर दुसऱ्या बाजूला “लोकशाहीत प्रश्न विचारणे गुन्हा नाही” हा मोठा राजकीय मेसेज देत होते. परंतु भारतातील बहुतेक सत्ताधारी नेते आणि समर्थकांच्या दृष्टीने ते “ऑपरेशन सिंदूरच्या यशाला कमी लेखत आहेत” आणि “सेनेचा मान कमी करत आहेत” असे चित्र तयार झाले.​

भाजप आणि सत्ताधारी बाजूची तीव्र प्रतिक्रिया

चव्हाण यांच्या विधानानंतर भाजपने अतिशय आक्रमक भूमिका घेतली. भाजप प्रवक्ते शहझाद पूनावाला यांनी तर स्पष्टपणे म्हटले की “सेनेचा अपमान करणे हे काँग्रेसची ओळख बनली आहे” आणि राहुल गांधी यांच्यावरही टीका करत हे काँग्रेस नेतृत्वाचा “माईंडसेट” असल्याचा आरोप केला. त्यांच्या मते, जर काँग्रेसला अशा वक्तव्यांचा निषेध करायचा असता तर पक्ष नेतृत्वाने चव्हाण यांच्या विरोधात तात्काळ कारवाई केली असती, पण तसे न केल्याने पक्षाचा खरा विचार उघड झाला आहे.​

केंद्रीय मंत्री गिरीराज सिंह यांनीही अशाच टोनमध्ये प्रतिक्रिया देताना म्हटले की कोणालाही भारतीय सैन्याच्या शौर्याचा अपमान करण्याचा अधिकार नाही आणि जे असे करतात ते कधीच देशहिताचा विचार करू शकत नाहीत. भाजपचे इतर नेते – बृज लाल, बृजमोहन अग्रवाल आदींनी चव्हाण यांच्या वक्तव्याला “देशाचा अपमान” म्हणत काँग्रेसवर “नेहमी पाकिस्तानपरस्त भूमिका घेण्याचा” आरोप लावला. अनेक नेत्यांनी सोशल मीडियावरही #ShameOnCongress, #RespectOurForces असे हॅशटॅग्स वापरून मोहीम राबवली.​

“सैन्याचा अपमान” हा राजकीय फ्रेम कसा तयार झाला?

भारतीय राजकारणात लष्कर आणि राष्ट्रीय सुरक्षा या विषयांवर कोणतीही टीका झाली की ती लगेच “देशविरोधी” किंवा “सेनेचा अपमान” या चौकटीत बसवली जाते, हे आपण मागील काही वर्षांत वारंवार पाहिले आहे. बालाकोट स्ट्राईक असो, सर्जिकल स्ट्राईक असो किंवा आता ऑपरेशन सिंदूर – जो कोणी अधिकृत कथनाला प्रश्न विचारतो तो लगेच “प्रो-पाक”, “अँटी-आर्मी” या लेबलने हल्ल्याचा लक्ष्य बनतो.​

या प्रकरणातही भाजपने अत्यंत शिस्तबद्ध कम्युनिकेशनद्वारे चव्हाण यांच्या विधानाला “इंडिया डे-1 ला हरला” या एका ओळीत सीमित करून त्याभोवती “सेनेचा अपमान” हा भावनिक फ्रेम तयार केला. यामुळे जटिल लष्करी तथ्यांवर शांत चर्चा करण्याऐवजी वाद भावनिक पातळीवर गेला आणि सार्वजनिक चर्चेत “चव्हाण vs सेना” अशी सोपी लाईन तयार झाली.​

काँग्रेसची डॅमेज़ कंट्रोल मोहीम

काँग्रेस पक्षाने या प्रकरणात सावध पवित्रा घेत चव्हाण यांच्या विधानापासून अंतर ठेवण्याचा प्रयत्न केला. पक्षाचे खासदार सुखदेव भगत यांनी स्पष्ट केले की ऑपरेशन सिंदूरबाबतचे काही तपशील फक्त पृथ्वीराज चव्हाण यांनाच माहिती असतील, मात्र काँग्रेस पक्ष भारतीय सेनेचा अभिमान बाळगतो आणि दहशतवादाविरुद्धच्या सरकारच्या कारवाईचा पाठिंबा करतो. राज्यसभेतील वरिष्ठ नेते प्रमोद तिवारी यांनी सैन्याला “जग जिंकणारे बल” म्हटले आणि एकीकडे सेनेचे कौतुक करताना दुसरीकडे माजी पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांचे नेतृत्व अधोरेखित करत सूचक राजकीय टोला हाणला.​

म्हणजेच काँग्रेसने अधिकृतरीत्या ऑपरेशन सिंदूरच्या यशावर प्रश्नचिन्ह न लावता, चव्हाण यांचे वक्तव्य “व्यक्तिगत मत” या चौकटीत ठेवण्याचा प्रयत्न केला. मात्र राजकीयदृष्ट्या सत्ताधारी पक्षाला याचाच फायदा झाला, कारण त्यांच्या दृष्टीने “काँग्रेस नेते सेनेबद्दल काय बोलतात” हा मुद्दा लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी हा प्रसंग पुरेसा होता.​

काँग्रेसच्या अंतर्गत राजकारणाचा संदर्भ

पृथ्वीराज चव्हाण हे काँग्रेसमधील धोरणात्मक आणि relatively moderate चेहरा म्हणून ओळखले जातात – ते थेट, तांत्रिक आणि धोरणांवर बोलतात, भावनिक घोषणाबाजी कमी करतात, अशी त्यांची प्रतिमा आहे. त्यामुळे त्यांच्या तोंडून आलेला “ऑपरेशन सिंदूरच्या पहिल्या दिवशी भारत पराभूत झाला” असा दावा अजूनच खळबळजनक ठरला, कारण तो साध्या राजकीय भाषणाच्या पलीकडे जाऊन “इनसाईडर इन्फॉर्मेशन”सारखा वाटत होता.​

काँग्रेसच्या काही गटांना असे वाटते की राष्ट्रीय सुरक्षेच्या मुद्द्यावर सरकारला कठोर प्रश्न विचारल्याशिवाय भाजपचा नैरेटिव्ह बदलणार नाही, तर इतरांना वाटते की अशा संवेदनशील विषयांवर भाष्य करताना भाषेची आणि टायमिंगची विशेष काळजी घ्यायला हवी, नाहीतर उलट परिणाम होतो. चव्हाण यांच्या वक्तव्याने ही अंतर्गत दरीही उजेडात आणली आहे – एक गट “बिनधास्त प्रश्न विचारण्याचा” समर्थक, तर दुसरा गट “काळजीपूर्वक राष्ट्रीय सुरक्षा मुद्दे हाताळण्याचा” समर्थक.

FAQs (5 प्रश्नोत्तरे)
——————————

प्र.1: ऑपरेशन सिंदूर नेमकं कशासाठी करण्यात आलं होतं?
उ.1: ऑपरेशन सिंदूर हे जम्मू-काश्मीरमधील पहलगाम येथे २२ एप्रिलला झालेल्या दहशतवादी हल्ल्याला दिलेलं प्रत्युत्तर होतं, ज्यामध्ये भारताने पाकिस्तान आणि पीओकेमधील नऊ दहशतवादी तळांवर हवाई व क्षेपणास्त्र हल्ले केले.​

प्र.2: पृथ्वीराज चव्हाण नक्की काय म्हणाले होते?
उ.2: चव्हाण यांनी एका कार्यक्रमात दावा केला की ऑपरेशन सिंदूरच्या पहिल्याच दिवशी भारताचा पराभव झाला, भारतीय विमाने पाडली गेली आणि भारतीय वायुदल पूर्णपणे जमिनीवर होते; त्यांनी आपल्या या वक्तव्यावर ठाम राहत “मी काही चुकीचं बोललो नाही, माफी मागण्याचा प्रश्नच नाही” असेही म्हटले.​

प्र.3: सरकार आणि भारतीय वायुदल या दाव्याला कसं पाहतात?
उ.3: सरकार आणि भारतीय वायुदलने ऑपरेशन सिंदूरला मोठ्या प्रमाणात यशस्वी म्हटले आहे; त्यांनी अनेक दहशतवादी तळ नष्ट झाल्याचा, पाकिस्तानचे फायटर जेट पाडल्याचा आणि भारतीय विमानं न गमावल्याचा दावा केला असून पाकिस्तानकडून करण्यात येणारे “सहा विमाने पाडली” असे दावे प्रॉपगंडा असल्याचे म्हटले आहे.​

प्र.4: भाजपने चव्हाण यांच्या वक्तव्यावर एवढा तीव्र हल्ला का केला?
उ.4: भाजपच्या मते चव्हाण यांचे वक्तव्य हे भारताच्या सेनेच्या शौर्याचा आणि ऑपरेशन सिंदूरच्या यशाचा अपमान आहे; त्यांच्या मते काँग्रेस नेते वारंवार अशा प्रकारची विधाने करून पाकिस्तानच्या बाजूने बोलतात आणि त्यामुळे “इन्सल्टिंग द आर्मी” हा काँग्रेसचा पॅटर्न बनला आहे, असे त्यांनी आरोप केले.​

प्र.5: या वादाचा पुढे राजकारणावर काय परिणाम होऊ शकतो?
उ.5: येणाऱ्या निवडणुकांमध्ये भाजप ऑपरेशन सिंदूरचा वापर “राष्ट्रीय सुरक्षा आणि मजबूत नेतृत्व” या इमेजसाठी करेल, तर काँग्रेसला सेनेच्या मुद्द्यावर बचावात्मक राजकारण करावे लागण्याची शक्यता आहे; महाराष्ट्रातही पृथ्वीराज चव्हाण यांची प्रतिमा आणि काँग्रेसचा नॅरेटिव्ह या वादामुळे आव्हानासमोर उभा राहू शकतो.