Varan Bhaat बनवण्याची सोपी पद्धत आणि त्याचे आरोग्य लाभ

वरण भात बनवण्याची योग्य पद्धत जाणून घ्या. महाराष्ट्राची ही साधी पण आवडती डिश कोणत्या प्रसंगी खाल्ली जाते, तिचे आरोग्य लाभ काय आहेत आणि ती बनवताना कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात? सर्व माहिती येथे.

वरण भात: महाराष्ट्राची साधी पण आवडती शेवटची चव

महाराष्ट्राच्या रसिकांच्या जेवणात एक अशी डिश आहे, जी साधी असूनही सोन्यासारखी मौल्यवान आहे. ती डिश कोणत्याही मेनूची सुरुवात नाही, तर त्याचा शेवट आहे. ती डिश म्हणजे वरण भात. ही एक अशी पाककृती आहे, जी केवळ पोट भरते असे नाही, तर मनाला सुखावते आणि आत्म्याला शांतता देते. वरण भात हे महाराष्ट्राचे ‘सौल फूड’ (Soul Food) आहे. ही एक अशी डिश आहे, जी आजारपणात औषधासारखी वाटते, तर निरोगी अवस्थेत सर्वात आवडते जेवण वाटते.

वरण भात म्हणजे फक्त डाळ भात नाही. ती एक भावनिक आणि सांस्कृतिक ओळख आहे. मराठी माणसाच्या जगण्यातील सर्वात मोठा समाधानाचा क्षण म्हणजे, दिवसभराच्या थकव्यानंतर घरी पोचून मिळालेला गरमागरम वरण भात. आज या लेखातून आपण या साध्या पण महत्त्वाच्या डिशबद्दल सर्व काही जाणून घेणार आहोत.

वरण भात म्हणजे नक्की काय?

सोप्या भाषेत सांगायचे झाले तर, वरण भात म्हणजे तूर डाळीचे पातळ भाजण (वरण) आणि ताज्या तांदळाचा भात (भात) यांची जोडी. पण ही जोडी केवळ दोन पदार्थांची नसून, प्रेम आणि साधेपणाची जोडी आहे. वरण भात हा महाराष्ट्रातील जेवणाच्या थाळीचा शेवटचा कोर्स मानला जातो. सर्व चवदार, तिखट मसाल्याच्या पदार्थांनंतर, वरण भात जेवणाचा शेवट एका साध्या आणि सौम्य चवने करतो.

वरण भाताचे सांस्कृतिक आणि सामाजिक महत्त्व

वरण भात हा केवळ एक पदार्थ नसून, तो महाराष्ट्राच्या संस्कृतीत खोलवर रुजलेला आहे.

• शुभ कार्यातील स्थान: कोणत्याही मंगल प्रसंगी, म्हणजे लग्न, यज्ञोपवीत, सत्कार समारंभ इत्यादीमध्ये, जेवणाची सुरुवात वरण भाताने केली जाते. याला ‘वरण भात प्रसाद’ असे म्हणतात. हे एक शुभ संकेत मानले जाते.
• आजारपणातील आहार: जेव्हा एखाद्याला पोटदुखी, ताप किंवा इतर आजार असतो, तेव्हा वरण भात हा सर्वात उत्तम आहार मानला जातो. हलका, सुपाच्य आणि पौष्टिक असल्याने तो शरीराला ताकद देतो.
• साधेपणाचे प्रतीक: वरण भात हे साधेपणाचे, निसर्गाचे आणि गरिबीचे प्रतीक मानले जाते. मराठी साहित्यात आणि लोकगीतांमध्ये वरण भाताचा उल्लेख आढळतो.

वरण भात बनवण्यासाठी लागणारी सामग्री

वरण भात बनवणे खूप सोपे आहे. यासाठी फार कमी सामग्री लागते.

वरण (डाळ) साठी:

• तूर डाळ – १ वाटी
• हळद पूड – १/२ चमचा
• मीठ – चवीनुसार
• पाणी – ३-४ वाटी
• तूप – १ चमचा (वैकल्पिक, पण चवीसाठी महत्त्वाचे)

फोडणी साठी:

• तूप किंवा तेल – १ चमचा
• जिरे – १/२ चमचा
• हिंग – १ चिमूट
• लाल तिखट पूड – १/२ चमचा (चवीनुसार)

भात साठी:

• तांदूळ – १ वाटी
• पाणी – २ वाटी

सजावट साठी:

• कोथिंबीर – बारीक चिरलेली
• लिंबू – तुकडे करून

वरण भात बनवण्याची पद्धत

वरण भात बनवण्याची पद्धत खूप सोपी आहे. फक्त काही गोष्टी लक्षात ठेवल्यास परफेक्ट वरण भात बनवता येतो.

पायरी १: वरण (डाळ) शिजवणे

• सर्वप्रथम तूर डाळ चांगली धुवून घ्या.
• प्रेशर कुकरमध्ये धुतलेली डाळ, हळद पूड आणि ३-४ वाटी पाणी टाका.
• प्रेशर कुकरचे झाकण बंद करून ४-५ शिट्ट्या येईपर्यंत शिजवा.
• डाळ पूर्णपणे मऊ झाल्यानंतर, वाटीने किंवा व्हिस्कीने चांगली फेटून घ्या. जर डाळ खूप जाड झाली असेल, तर थोडे गरम पाणी घालून पातळ करा.
• या डाळीत मीठ घाला आणि उकळी येईपर्यंत शिजवा.

पायरी २: भात शिजवणे

• तांदूळ धुवून घ्या.
• तांदूळ आणि २ वाटी पाणी प्रेशर कुकरमध्ये टाकून २-३ शिट्ट्या येईपर्यंत शिजवा.
• भात फुगणारा आणि वेगळा वेगळा होईल असे शिजवावा.

पायरी ३: फोडणी तयार करणे

• एका लहान कढईमध्ये तूप गरम करा.
• तूप गरम झाल्यावर त्यात जिरे टाका.
• जिरे चटचट करू लागल्यावर हिंग आणि लाल तिखट पूड टाका.
• लगेच ही फोडणी शिजलेल्या डाळीवर ओतीं.
• झाकण ठेवून २ मिनिटे उठू द्या, जेणेकरून फोडणीचा सुगंध डाळीमध्ये मुरेल.

पायरी ४: सजावट आणि सर्व करणे

• एका वाटीमध्ये गरम भात घ्या.
• भातावर गरम वरण (डाळ) ओतीं.
• वरून थोडे तूप (आयुष्यासाठी) टाका.
• चिरलेली कोथिंबीर आणि लिंबूचा तुकडा बाजूला ठेवा.
• गरमागरम वरण भात सर्व करा.

वरण भात बनवताना घ्यावयाच्या काळज्या

• डाळ नेहमी पातळ शिजवावी. वरण भातामध्ये डाळ जाड नसावी.
• डाळ फेटताना ती पूर्णपणे गुठळ्या रहित आणि मऊ व्हावी.
• फोडणी करताना लाल तिखट पूड जाळू नका. नाहीतर कडवट चव येऊ शकते.
• वरण भाताला तूप हा आत्मा आहे. तूप न टाकल्यास चव पूर्ण येत नाही.

वरण भाताचे आरोग्य लाभ

वरण भात केवळ चवदार नसतो, तर तो आरोग्यासाठीही खूप फायदेशीर आहे.

• तूर डाळीचे फायदे: तूर डाळ ही प्रथिने (Protein) चा उत्तम स्रोत आहे. त्यामध्ये फायबर, फोलेट, पोटॅशिअम आणि मॅग्नेशिअम असते. हे स्नायूंच्या वाढीसाठी, पचनासाठी आणि हृदयाच्या आरोग्यासाठी चांगले असते.
• तांदळाचे फायदे: तांदूळामध्ये कर्बोदकांमधले (Carbohydrates) असतात, जे शरीराला ऊर्जा पुरवतात. ते हलके आणि सुपाच्य असतात.
• तूपचे फायदे: शुद्ध तूप हे पचनास मदत करते आणि त्यामध्ये चांगले चरबी असतात.

वरण भात कोणत्या गोष्टीबरोबर खावा?

वरण भात हा स्वतःच एक संपूर्ण जेवण आहे. पण तुम्ही त्यासोबत खालील गोष्टी खाऊ शकता:

• पापड: कुरकुरीत पापड वरण भातासोबत छान जातो.
• लोणचे: कोणतेही लोणचे (कारले, लिंबू, आंबा) वरण भाताची चव वेगळी करते.
• मठ्ठा: वरण भातानंतर एक वाटी मठ्ठा पिणे ही एक परिपूर्णता आहे.

वरण भात हा केवळ एक पदार्थ नसून, तो एक भावना आहे. तो आपल्या लहानपणाची, आईच्या हाताच्या जेवणाची आणि घराची आठवण आहे. आधुनिक जगात जेव्हा आहारामध्ये कृत्रिमता आली आहे, तेव्हा वरण भात सारख्या साध्या पण पौष्टिक आहाराचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे. तर, आजच जेवणात वरण भात करा आणि त्याची साधी चव अनुभवा. कारण, काही वेळा सर्वात सोप्या गोष्टीतच सर्वात मोठे समाधान असते.

---

(FAQs)

१. वरण भात आणि डाळ भात यात काय फरक आहे?
वरण भात हा एक विशिष्ट प्रकारचा डाळ भात आहे. सर्वसाधारणपणे, तूर डाळीपासून बनवलेल्या पातळ भाजणाला ‘वरण’ म्हणतात आणि त्याचा भातासोबत केलेला वापर म्हणजे ‘वरण भात’. इतर डाळींपासून बनवलेल्या भाजणाला वरण म्हणत नाही. तसेच, वरण भात हा महाराष्ट्रीय परंपरेतील एक विशिष्ट पदार्थ आहे.

२. वरण भाताला चव कशी वाढवावी?
वरण भाताला चव वाढवण्यासाठी तुम्ही खालील गोष्टी करू शकता:

• डाळीत शिजवताना एक वेलची डंठळ टाका.
• फोडणीमध्ये कोथिंबीरचे देठ वापरा.
• सर्व करताना वरून थोडी खोबरयाची किस किंवा बारीक चिरलेले बदाम टाका.

३. उपवासाचा वरण भात कसा बनवतात?
उपवासाचा वरण भात बनवण्यासाठी तूर डाळीऐवजी साबुदाणा किंवा राजगिरा (अमरंथ) चे पीठ वापरले जाते. त्यासाठी लागणारे मसाले (हळद, मीठ) वगळले जातात किंवा उपवासाचे मीठ वापरले जाते. फोडणी देखील शुद्ध तूपमध्येच द्यावी लागते.

४. वरण भात का पातळ असावा लागतो?
वरण भात पातळ असावा लागतो कारण तो भातात मिसळून खावयाचा असतो. पातळ वरण भाताच्या प्रत्येक कणाला चांगलेपणे लागतो. जाड वरण भातामुळे तो भातात चांगले मिसळत नाही आणि चव देखील योग्य रीतीने मिळत नाही.

५. वरण भात आजारपणात का खाल्ला जातो?
वरण भात आजारपणात खाल्ला जातो कारण तो हलका, सुपाच्य आणि पौष्टिक असतो. तूर डाळ आणि तांदूळ यामुळे शरीराला ऊर्जा मिळते आणि प्रथिने मिळून शरीर बलवान होते. तो पोटासाठी हलका असल्याने पचनसंस्थेवर ताण पडत नाही.