जन Z सर्व्हे: रोख पैसे वापरणारे ‘out of touch’ आहेत

जन Z तरुण पिढी रोख पैशांना ‘क्रिंज’ आणि शेवटचा पर्याय मानते. नवीन सर्व्हेनुसार रोख पैसे वापरणारे लोक ‘out of touch’ आहेत. संपूर्ण माहिती मराठीत.

जन Z लोक रोख पैशाला ‘क्रिंज’ मानतात: डिजिटल पेमेंटचे नवे युग

एका नवीन सर्व्हेनुसार, जन Z (१९९७-२०१२ मध्ये जन्मलेली तरुण पिढी) रोख पैशांना “क्रिंज” (अपरिपक्व आणि अप्रचलित) मानते आणि तो केवळ शेवटचा पर्याय म्हणून वापरते. ही तरुण पिढी रोख पैसे वापरणाऱ्या लोकांना “out of touch” (वास्तवापासून दूर) समजते आणि डिजिटल पेमेंट पद्धतींना प्राधान्य देते. हा बदल केवळ तंत्रज्ञानाचा नसून तरुण पिढीच्या विचारसरणीत झालेला मूलभूत बदल दर्शवितो.

सर्व्हेमध्ये १८ ते २६ वर्षे वयोगटातील ५,००० तरुणांना समाविष्ट केले होते आणि त्यातून असे दिसून आले की ७८% जन Z तरुण रोख पैशांपेक्षा डिजिटल पेमेंटला प्राधान्य देतात. ६५% उत्तरदात्यांनी कबूल केले की ते रोख पैसे वापरणाऱ्या लोकांना “out of touch” समजतात. हा डेटा तरुण पिढीच्या आर्थिक वर्तनात झालेला मोठा बदल दर्शवितो.

जन Z ची रोख पैशांबद्दलची मानसिकता

जन Z तरुणांसाठी रोख पैसे केवळ एक अप्रचलित संकल्पना नसून ती एक सामाजिक स्थितीचे प्रतीक बनली आहे.

“क्रिंज” ची संकल्पना:

• रोख पैसे वापरणे अपरिपक्व वाटते
• पारंपरिक पद्धतींशी जुळवून घेण्यास असमर्थता
• तंत्रज्ञानाचा पुरेपूर फायदा न घेणे
• modern lifestyle शी न जुळणारे वर्तन

“शेवटचा पर्याय” म्हणून रोख:

• केवळ इतर काहीही काम करत नसल्यास
• आणीबाणीच्या परिस्थितीत
• डिजिटल पेमेंट उपलब्ध नसल्यास
• छोट्या रकमेसाठी

सामाजिक धारणा:

• रोख वापरणारे लोक तंत्रज्ञानाशी सुसंगत नाहीत
• financial literacy चा अभाव
• बदलास असमर्थ
• पारंपरिक विचारसरणी

सर्व्हेचे महत्वाचे निष्कर्ष आणि आकडेवारी

सर्व्हेमध्ये जन Z च्या आर्थिक सवयींवर अनेक महत्वाचे निष्कर्ष समोर आले आहेत.

पेमेंट पद्धतींची प्राधान्यक्रम:

पेमेंट मेथड	प्राधान्य (%)	वारंवारता
UPI Apps	४५%	दररोज
डेबिट/क्रेडिट कार्ड	२५%	साप्ताहिक
डिजिटल वॉलेट	२०%	दररोज
रोख पैसे	८%	मासिक
इतर	२%	क्वचित

रोख पैशांबद्दलची मते:

• ७२%: रोख पैसे अस्वच्छ आहेत
• ६८%: रोख नेणे गैरसोयीचे आहे
• ६५%: रोख वापरणारे out of touch आहेत
• ५८%: रोख हा शेवटचा पर्याय आहे

डिजिटल पेमेंटचे फायदे आणि स्वीकार्यता

जन Z तरुणांनी डिजिटल पेमेंट पद्धती का स्वीकारल्या यामागे अनेक कारणे आहेत.

सोय आणि गती:

• २४/७ उपलब्धता
• झटपट व्यवहार
• भौतिक पैशांची गरज नाही
• कोणत्याही ठिकाणाहून व्यवहार

सुरक्षितता:

• transaction history
• digital trail
• fraud protection
• instant notifications

बजेट व्यवस्थापन:

• स्वयंचलित खर्च तपासणी
• spending patterns analysis
• budget planning
• financial tracking

रोख पैशांचे तोटे जन Z च्या दृष्टीने

तरुण पिढीने रोख पैशांमध्ये अनेक तोटे ओळखले आहेत ज्यामुळे त्यांनी डिजिटल पद्धतींकडे वळले आहे.

सुरक्षिततेच्या चिंता:

• चोरीचा धोका
• नोटा गमावणे
• fake currency ची शक्यता
• physical damage

गैरसोय:

• बदली शोधणे
• नोटा स्वच्छ करणे
• जागा व्यापणे
• गरजेपुरते पैसे नसणे

आर्थिक तोटे:

• खर्चाचा अहवाल नसणे
• budget tracking अशक्य
• savings management अडचण
• investment opportunities चुकणे

वेगवेगळ्या वयोगटातील तुलना

जन Z च्या रोख पैशांबद्दलच्या मताची इतर वयोगटांशी तुलना केल्यास मोठा फरक दिसतो.

पिढ्यांनुसार पेमेंट प्राधान्य:

पिढी	रोख प्राधान्य	डिजिटल प्राधान्य	मिश्र प्राधान्य
जन Z (१८-२६)	८%	७८%	१४%
मिलेनियल्स (२७-४२)	२५%	५५%	२०%
जन X (४३-५८)	४५%	३०%	२५%

• बूमर्स (५९+) | ७०% | १५% | १५% |

सामाजिक आणि सांस्कृतिक प्रभाव

जन Z च्या या नवीन विचारसरणीमुळे समाजावर मोठा प्रभाव पडत आहे.

सामाजिक बदल:

• cashless society ची दिशा
• digital literacy महत्व
• traditional banking बदल
• financial inclusion

सांस्कृतिक बदल:

• पैशांची व्याख्या बदल
• wealth चे नवे प्रतीक
• social status indicators
• lifestyle preferences

आर्थिक प्रभाव:

• banking sector transformation
• fintech industry growth
• new business models
• economic digitization

व्यवसायावर होणारे परिणाम

जन Z च्या या पेमेंट प्राधान्यामुळे व्यवसायांना आपल्या operations मध्ये बदल करावे लागत आहेत.

retail sector बदल:

• डिजिटल पेमेंट acceptance
• cashless stores
• mobile payment integration
• digital receipts

service industry:

• online bookings
• digital payments
• automated billing
• paperless transactions

banking sector:

• digital banking focus
• mobile app development
• traditional services reduction
• innovation priority

भविष्यातील अंदाज आणि ट्रेंड

जन Z च्या सध्याच्या वर्तनावरून भविष्यातील काही ट्रेंड समजू शकतात.

२०३० पर्यंतचे अंदाज:

• ९०% transactions digital
• cash usage ५% पेक्षा कमी
• complete digital integration
• new payment technologies

उदयोन्मुख तंत्रज्ञान:

• biometric payments
• cryptocurrency integration
• AI-powered financial management
• blockchain transactions

शैक्षणिक आणि जागरूकता गरजा

जन Z च्या डिजिटल पेमेंट प्राधान्यामागे काही आव्हाने देखील आहेत.

financial literacy:

• digital security education
• investment awareness
• fraud prevention knowledge
• financial planning skills

सुरक्षितता जागरूकता:

• phishing attacks
• identity theft
• data protection
• privacy concerns

सकारात्मक आणि नकारात्मक बाबी

जन Z च्या या नवीन विचारसरणीचे दोन्ही बाजू आहेत.

सकारात्मक बाबी:

• efficiency improvement
• financial tracking
• security enhancement
• innovation promotion

नकारात्मक बाबी:

• digital divide
• privacy concerns
• technology dependency
• exclusion of certain groups

FAQs

१. जन Z साठी रोख पैसे ‘क्रिंज’ का आहेत?
जन Z साठी रोख पैसे अप्रचलित, अस्वच्छ आण गैरसोयीचे आहेत. ते डिजिटल पेमेंटची सोय, सुरक्षितता आणि efficiency ची सवय झालेली आहेत. रोख पैसे वापरणे त्यांना तंत्रज्ञानाशी सुसंगत नसल्याचे प्रतीक वाटते.

२. हा बदल केवळ भारतात का होत आहे?
नाही, हा एक जागतिक ट्रेंड आहे. अमेरिका, युरोपियन देश, आशियाई देशांमध्ये देखील जन Z मध्ये समान प्रवृत्ती दिसते. भारतात UPI च्या यशामुळे हा बदल अधिक वेगाने झाला आहे.

३. रोख पैशांचे भविष्य काय आहे?
रोख पैसे पूर्णपणे नाहीसे होणार नाहीत, पण त्यांची वापरणी मोठ्या प्रमाणात कमी होणार आहे. ते केवळ आणीबाणीच्या परिस्थितीत किंवा विशिष्ट प्रसंगात वापरले जातील. डिजिटल पेमेंट dominant राहील.

४. जन Z च्या या वर्तनामुळे economy वर काय परिणाम होईल?
economy वर सकारात्मक परिणाम होईल – transparency वाढेल, tax collection सुधरेल, digital economy ला चालना मिळेल. पण digital divide कमी करणे गरजेचे आहे.

५. जुन्या पिढीतील लोक या बदलास कसे सामोरे जाऊ शकतात?
जुन्या पिढीतील लोकांना digital literacy courses, family support, आणि gradual adaptation द्वारे या बदलास सामोरे जाऊ शकतात. banks आणि financial institutions ने user-friendly interfaces provide करावेत.