चतुर्थी व्रत कसे करावे?संकष्टी चतुर्थीची संपूर्ण माहिती

गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी २०२५ ची तारीख, चंद्रोदय वेळ, पूजाविधी आणि महत्व. संकष्टी चतुर्थी व्रताचे फायदे आणि संपूर्ण माहिती मराठीत.

गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी २०२५:संपूर्ण पूजाविधी आणि spiritual महत्व

संकष्टी चतुर्थी हा हिंदू धर्मातील एक महत्वाचा व्रत आहे जो भगवान गणपतीला समर्पित आहे. दर महिन्यात येणाऱ्या चतुर्थीला संकष्टी चतुर्थी म्हणतात आणि ज्येष्ठ महिन्यातील संकष्टी चतुर्थीला “गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी” म्हणतात. ही चतुर्थी अत्यंत शुभ आणि फलदायी मानली जाते. २०२५ मध्ये गणाधिपा संकष्टी चतुर्थीची तयारी करणाऱ्या भक्तांसाठी हा लेख संपूर्ण माहिती देईल.

संकष्टी चतुर्थीचे व्रत केल्याने जीवनातील सर्व संकटे दूर होतात आणि भगवान गणपतीची विशेष कृपा प्राप्त होते अशी श्रद्धा आहे. गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी ही सर्व संकष्टी चतुर्थीपेक्षा विशेष मानली जाते आणि या दिवशी केलेल्या उपासनेचे फळ अनेक पटींनी जास्त मिळते.

गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी २०२५ ची तारीख आणि चंद्रोदय वेळ

२०२५ सालात गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी २९ मे २०२५, गुरुवार रोजी येणार आहे. ही चतुर्थी ज्येष्ठ महिन्यात पड़त असल्याने याला गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी म्हणतात.

मुख्य तारीख आणि वेळेची माहिती:

• चतुर्थी तिथी सुरूवात: २८ मे २०२५ रात्री ९:५३ वाजता
• चतुर्थी तिथी समाप्ती: २९ मे २०२५ रात्री ९:३४ वाजता
• चंद्रोदय वेळ (दिल्लीसाठी): सायंकाळी ८:५२ वाजता
• चंद्रोदय वेळ (मुंबईसाठी): रात्री ८:४७ वाजता
• चंद्रोदय वेळ (पुणेसाठी): रात्री ८:४५ वाजता

लक्षात ठेवा: चंद्रोदय वेळ शहरानुसार बदलू शकते. तुमच्या शहरासाठी अचूक चंद्रोदय वेळ तपासून घ्या.

संकष्टी चतुर्थीचे spiritual महत्व आणि पौराणिक पार्श्वभूमी

संकष्टी चतुर्थी हा श्री गणेशाच्या उपासनेशी निगडित महत्वाचा व्रत आहे. हिंदू शास्त्रांनुसार, चतुर्थीचे व्रत करणाऱ्यांना भगवान गणपती सर्व इच्छित फळे देतात आणि सर्व प्रकारची संकटे दूर करतात.

पौराणिक कथा:
एक पौराणिक कथेनुसार, भगवान शिव आणि देवी पार्वती यांच्या पुत्राने चतुर्थीचे व्रत केल्यामुळे त्याला देवांपेक्षा श्रेष्ठ स्थान प्राप्त झाले. तो सर्व देवतांचा अधिपती झाला आणि गणाधिपता प्राप्त केली. म्हणून या चतुर्थीला गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी असे म्हणतात.

आध्यात्मिक महत्व:
संकष्टी चतुर्थीचे व्रत केल्याने मनुष्याचे मन शुद्ध होते आणि आध्यात्मिक प्रगती होते. भगवान गणपती हे विघ्नहर्ता आहेत आणि त्यांची उपासना केल्याने जीवनातील सर्व अडचणी दूर होतात.

वैज्ञानिक दृष्टिकोन:
चंद्राच्या कला मनुष्याच्या मनावर परिणाम करतात. चतुर्थीच्या दिवशी चंद्राची विशिष्ट स्थिती असते ज्यामुळे मानसिक शांती मिळण्यास मदत होते. व्रत उपवासामुळे शरीराची शुद्धी होते आणि मन एकाग्र होते.

संकष्टी चतुर्थी व्रताचे नियम आणि preparations

संकष्टी चतुर्थीचे व्रत करण्यासाठी काही विशिष्ट नियमांचे पालन करावे लागते. यामुळे व्रताचे पूर्ण फल मिळते.

व्रताचे नियम:

• सूर्योदयापूर्वी उठून स्नान करावे
• दिवसभर उपवास ठेवावा
• स्नान केल्यानंतर स्वच्छ वस्त्रे परिधान करावीत
• गणपतीची विधिवत पूजा करावी
• पूजेच्या वेळी गणपती अथर्वशीर्ष किंवा गणपती स्तोत्राचे पठण करावे
• चंद्रोदयानंतर चंद्रदर्शन करून नैवेद्य अर्पण करावा
• चंद्रदर्शनानंतरच उपवास सोडावा

उपवासाचे प्रकार:

• निर्जल उपवास: काही भक्त पाणी न पिता उपवास ठेवतात
• फलाहार उपवास: फळे, दूध आणि दुधाची पदार्थ घेतात
• सात्विक आहार: एक वेळचे जेवण फलाहारात घेतात

पूजेसाठी सामग्री:

• गणपतीची मूर्ती किंवा चित्र
• लाल फुलांची माळ
• दुर्वा (गवत)
• मोदक
• लाडू
• नारळ
• फुलं, अक्षता
• घंटा, दीप
• अगरबत्ती
• चंदन

संकष्टी चतुर्थी पूजा विधी: Step-by-Step मार्गदर्शन

संकष्टी चतुर्थीची पूजा करण्याची संपूर्ण पद्धत खालीलप्रमाणे आहे:

पहिली पायरी: स्नान आणि preparations

• सकाळी लवकर उठून स्नान करा
• स्वच्छ, गंधीयुक्त वस्त्रे परिधान करा
• पूजेची जागा स्वच्छ करून तिथे एक चौकट काढा
• चौकटीवर आसन ठेवून गणपतीची मूर्ती स्थापित करा

दुसरी पायरी: कलश स्थापना

• तांब्याचा किंवा पितळाचा कलश घ्या
• कलशात पाणी, सुपारी, नाणे आणि अक्षता टाका
• कलशावर नारळ ठेवा आणि मंगल कलश म्हणून स्थापित करा

तिसरी पायरी: गणपती आवाहन

• गणपतीच्या मूर्तीसमोर बसून प्रार्थना करा
• गणपतीचे ध्यान करून मंत्रोच्चार करा
• “ॐ गं गणपतये नम:” मंत्राचा जप करा

चौथी पायरी: षोडशोपचार पूजा
१. आसन – आसन समर्पण
२. पाद्य – पाय धुण्यासाठी पाणी
३. अर्घ्य – अर्पण करण्यासाठी पाणी
४. आचमनीय – पाणी आचमनासाठी
५. मधुपर्क – दही, दूध, घृत, साखर
६. स्नान – गंगाजल आणि पाणी
७. वस्त्र – नवीन वस्त्र
८. यज्ञोपवीत – sacred thread
९. गंध – चंदन
१०. अक्षता – अक्षता
११. पुष्प – फुले आणि दुर्वा
१२. धूप – अगरबत्ती
१३. दीप – दिवा
१४. नैवेद्य – मोदक, लाडू आणि फळे
१५. तांबूल – पान, सुपारी
१६. मंत्रपुष्प – मंत्रोच्चार करताना फुले अर्पण करा

पाचवी पायरी: आरती आणि प्रदक्षिणा

• “सुखकार्ता धुतकार्ता” किंवा इतर गणपती आरती करा
• गणपतीची ३, ५ किंवा ७ प्रदक्षिणा करा
• प्रदक्षिणा करताना गणपती स्तोत्र म्हणा

सहावी पायरी: चंद्रदर्शन आणि उपवास समाप्ती

• चंद्रोदय वेळी बाहेर जाऊन चंद्राला नमस्कार करा
• चंद्राला अर्घ्य द्या
• चंद्रदर्शनानंतर गणपतीला नैवेद्य अर्पण करा
• नैवेद्य ग्रहण करून उपवास सोडा

गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी व्रताचे फायदे

संकष्टी चतुर्थीचे व्रत केल्याने अनेक प्रकारचे फायदे मिळतात:

आध्यात्मिक फायदे:

• मानसिक शांती मिळते
• आध्यात्मिक प्रगती होते
• मन एकाग्र होते
• negative energy दूर होते
• भगवान गणपतीची कृपा प्राप्त होते

सांसारिक फायदे:

• जीवनातील अडचणी दूर होतात
• नोकरी आणि व्यवसायात यश मिळते
• आर्थिक समस्या सुटतात
• कुटुंबात सुख-शांती राहते
• आरोग्य सुधारते

मानसिक फायदे:

• ताण आणि चिंता कमी होते
• सकारात्मक विचार येतात
• आत्मविश्वास वाढतो
• मन निर्मळ होते

संकष्टी चतुर्थीच्या दिवशी कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात

संकष्टी चतुर्थीच्या दिवशी काही गोष्टी टाळल्यास व्रताचे पूर्ण फल मिळते:

• तांबडी फुले वापरू नका
• केळीची पाने वापरू नका
• दिवसभर कोणत्याही प्रकारचे अन्न ग्रहण करू नका
• चंद्रोदयापूर्वी उपवास सोडू नका
• दुसऱ्याच्या निंदा किंवा चुका काढू नका
• क्रोध करू नका
• मांसाहारी पदार्थ टाळा
• बुरशी येऊ शकतील असे पदार्थ खाऊ नका

२०२५ मधील इतर महत्वाच्या संकष्टी चतुर्थीच्या तारखा

२०२५ सालातील इतर महत्वाच्या संकष्टी चतुर्थीच्या तारखा खालीलप्रमाणे आहेत:

महिना	तारीख	वार	विशेष नाव
जानेवारी	२	गुरुवार	–
फेब्रुवारी	१	शनिवार	–
मार्च	२	रविवार	–
एप्रिल	१	मंगळवार	–
मे	२९	गुरुवार	गणाधिपा संकष्टी
जून	२७	शुक्रवार	–
जुलै	२७	रविवार	–
ऑगस्ट	२५	सोमवार	–
सप्टेंबर	२३	मंगळवार	–
ऑक्टोबर	२३	गुरुवार	–
नोव्हेंबर	२१	शुक्रवार	–
डिसेंबर	२१	रविवार	–

संकष्टी चतुर्थी व्रत कथा

संकष्टी चतुर्थीच्या दिवशी व्रत कथा ऐकणे किंवा वाचन करणे महत्वाचे आहे. ही कथा व्रताचे पूर्ण फल मिळविण्यासाठी आवश्यक आहे.

कथा सार:
एकदा एक गरीब ब्राह्मण होता. त्याला कोणतीही संतती नव्हती. एक दिवस तो फार निराश झाला आणि वनात जाऊन तपश्चर्या करू लागला. तेथे त्याला एक ऋषी भेटले. ऋषींनी त्याला संकष्टी चतुर्थीचे व्रत करण्याचा उपदेश केला. ब्राह्मणाने श्रद्धेने हे व्रत केले आणि काही काळातच त्याला एक सुंदर पुत्ररत्न लाभले. या पुत्राने मोठा होऊन राज्य मिळवले आणि कित्येक वर्षे सुखाने राज्य केले.

कथेचे moral:
ही कथा आपल्याला श्रद्धा, विश्वास आणि सातत्य याचे महत्व शिकवते. भगवान गणपती भक्तांच्या कष्टांना नेहमी भेट देतात आणि त्यांच्या संकटांचे निवारण करतात.

वैज्ञानिक आणि आधुनिक दृष्टिकोनातून संकष्टी चतुर्थी

आधुनिक विज्ञानाच्या दृष्टिकोनातून सुद्धा संकष्टी चतुर्थीचे महत्व आहे:

शारीरिक फायदे:

• उपवासामुळे शरीराची detoxification होते
• पाचन संस्थेला विसावा मिळतो
• रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते

मानसिक फायदे:

• ध्यान आणि प्रार्थनेमुळे मानसिक शांती मिळते
• ताण कमी होतो
• मन एकाग्र होते

सामाजिक महत्व:

• कुटुंबात एकत्र येण्याची संधी मिळते
• सामाजिक एकता वाढते
• सांस्कृतिक परंपरा जिवंत राहतात

संकष्टी चतुर्थी व्रतातील सामान्य चुका आणि त्यावर उपाय

व्रत करताना काही सामान्य चुका होतात ज्यामुळे व्रताचे पूर्ण फल मिळत नाही:

चुका आणि उपाय:

• चंद्रोदय वेळ चुकणे: तुमच्या शहरासाठी अचूक चंद्रोदय वेळ तपासा
• पूजेत अशुद्धता: पूजा करण्यापूर्वी स्वच्छता राखा
• मनाची अस्थिरता: पूजेच्या वेळी मन शांत ठेवा
• अपूर्ण व्रत: दिवसभर उपवास ठेवा
• negative विचार: सकारात्मक विचार करा

संकष्टी चतुर्थी विशेष टिप्स

• चंद्रोदय वेळेची अचूक माहिती मिळवा
• पूजेसाठी सर्व सामग्री आधी तयार करून ठेवा
• गणपती अथर्वशीर्ष किंवा स्तोत्र शिका
• व्रताच्या दिवशी दान धर्म करा
• गरीबांना अन्नदान द्या
• कुटुंबासह पूजा करा

FAQs

१. गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी आणि साधारण संकष्टी चतुर्थीत काय फरक आहे?
गणाधिपा संकष्टी चतुर्थी ही ज्येष्ठ महिन्यात येते आणि ती सर्वात श्रेष्ठ मानली जाते. या दिवशी केलेल्या उपासनेचे फळ इतर संकष्टी चतुर्थीपेक्षा जास्त मिळते.

२. गर्भवती महिला संकष्टी चतुर्थीचे व्रत करू शकतात का?
होय, पण त्या डॉक्टरचा सल्ला घेऊन आणि आरोग्यानुसार फलाहार उपवास ठेवू शकतात. कठोर उपवास टाळावा.

३. चंद्रोदय वेळे नंतर उपवास सोडला नाही तर काय होईल?
शास्त्रांनुसार चंद्रोदय वेळे नंतर उपवास सोडला तरच व्रताचे पूर्ण फल मिळते. चंद्रोदयापूर्वी उपवास सोडल्यास व्रताचे फल मिळत नाही.

४. संकष्टी चतुर्थीला कोणते विशेष प्रसाद बनवावेत?
मोदक, लाडू, पुरणपोळी, साबुदाणा वडा, फळे इत्यादी सात्विक पदार्थ बनवावेत. तळलेले किंवा मसालेदार पदार्थ टाळावेत.

५. संकष्टी चतुर्थीचे व्रत कोणी करू शकते?
कोणीही – पुरुष, स्त्री, मुले, वृद्ध – हे व्रत करू शकतात. फक्त आरोग्याच्या अटी लक्षात घ्याव्यात.